Vervoersbewijzen

Gewijzigd: j:01-08-2023

Inhoud:	Links:
Algemeen Edmondson treinkaartjes Rolkaartjes Handgeschreven kaartjes Computerkaartjes Automaatkaartjes OV-chipkaart Internetkaartjes OVpay

Algemeen

Om met de trein mee te mogen reizen moet de reiziger in bezit zijn van een geldig vervoersbewijs. Op het treinkaartje staat de bestemming en is te lezen in welke klasse de reiziger reist. In het begin van de NOLS kan de reiziger op alle haltes en stations langs de spoorlijn een treinkaartje kopen bij de haltechef of stationchef. Om het perron te kunnen betreden moet de reiziger in het bezit zijn van een geldig vervoersbewijs. Op de bestemming aangekomen moet de reiziger het treinkaartje bij het verlaten van het perron inleveren. Personen die iemand willen uitzwaaien of ophalen op het perron moeten eveneens in het bezit zijn van een zogenaamde "perronkaart".

Later verdwijnt de controle op het perron en kan iedereen vrij het perron oplopen om reizigers te halen en te brengen. In de jaren 80 van 20e eeuw verdwijnt langzaam de kaartverkoop op de kleine haltes en stations. Vandaag de dag nemen automaten de taak van de stationschef over en zijn er aan voormalige NOLS-spoorlijnen geen loketten meer. Met de komst van de OV-chipknip zijn niet alle perrons niet meer vrij toegankelijk. In Zwolle moet iedereen met behulp van de OV-chipkaart door de toegangspoortjes. De overige stations van de voormalige NOLS-spoorlijnen krijgen geen volledige afsluiting met toegangspoortjes.

Naast de standaard enkele reis en retourkaartjes zijn er in de loop der tijd vele varianten ontstaan. Reizigers die regelmatig op hetzelfde traject reizien kunnen een abonnement kopen. Dit kan zijn voor een week, maand of jaar. Hoe langer het abonnement geldig is, hoe groter de korting is die de reiziger ontvangt. Bij een standaard retourkaartje moet de heen- en terugweg op dezelfde dag worden afgelegd. Om reizen in het weekend te stimuleren wordt het weekendretour geïntroduceerd waarbij de reiziger een nachtje op de bestemming kan blijven. Het avondretour is goedkoper dan een standaardretour, maar heen- en terugreis moeten op dezelfde avond worden afgelegd. Ideaal voor mensen die ergens op bezoek gaan of een theater- of bioscoopvoorstelling bijwonen.

Naast abonnementen introduceren de spoorwegen ook zogenaamde kortingskaarten waarmee de reizigers willekeurige kaartjes met korting, bijvoorbeeld 40%, kan kopen. Voorwaarden is wel dat er niet in de spits wordt gereisd. Net als bij een abonnement is ook de kortingskaart voorzien van een stukje persoonsidentificatie met pasfoto om misbruik te voorkomen. Met een meermanskaart kunnen meerdere reizigers tot maximaal 6 goedkoop op één kaart reizen.

Om het vervoer per trein verder te stimuleren gaan de spoorwegen ook evenementen organiseren of samenwerken met musea, dierentuinen en attractieparken. Al in 1932 verschijnt een reisgids met speciale treinreizen. In de jaren 80 zijn de attractiekaartjes een hit waarmee de treinreis en de toegang tot een evenement of tentoonstelling wordt gecombineerd. Langs de voormalige NOLS-spoorlijnen zijn vooral het attractiepark "Slagharen" nabij station Hardenberg en de dierentuin in Emmen populaire bestemmingen. Ook worden wandeltochten uitgezet waarbij de reiziger de afstand tussen 2 stations per voet aflegd.

Edmondson treinkaartjes

De eerste treinkaartjes die verkocht worden zijn zogenaamde "Edmondson" treinkaartjes genoemd naar de bedenker van deze vorm van treinkaartjes. De treinkaartjes zijn van dik karton en hebben een opdruk met het te reizen traject, de klasse en de prijs. Het bedrukken van de kaartjes gebeurt op een centraalpunt. Op de haltes en stations zijn van de meest gevraagde bestemmingen treinkaartjes aanwezig. Al deze treinkaartjes worden in speciale kasten bewaard om het overzicht te kunnen bewaren. Om eventuele prijsveranderingen voor te zijn, bestaan er ook treinkaartjes zonder prijsopdruk. De kaartverkoper kan met een pen de juiste prijs op het kaartje schrijven. Door verschillende kleuren in de opdruk te gebruiken kunnen speciale categorieën worden aangeduid. Eerste klasse kaartjes zijn groen, terwijl 2e klasse bruin zijn. Betreft het een retour dan is de linkerhelft van het kaartje gebroken wit. Een avondretour heeft een smalle gebroken wit band in het midden van het kaartje.

Weekkaart Daarle - Almelo via Vriezenveen, 2e klasse, geldig tot en met 23 oktober 1943.

Retour Vroomshoop - Hardenberg, 2e klasse 1/2 prijs, met kartelrand in het midden van het kaartje.

Avondretour Bergentheim - Almelo, 2e klasse. De prijs is met pen ingevuld.

-

Rolkaartjes

Het op voorraad houden van veel verschillende Edmondson kaartjes stuit op problemen. Het ter plekke maken van het gewenste treinkaartje biedt veel voordelen. Een papieren kaartje van een rol waar een opdruk opgezet kan worden is de oplossing. De stations worden middels codes op het kaartje gedrukt. Voor de reizigers is deze variant minder prettig, omdat de reiziger de codes moeilijk kan lezen en niet in een oogopslag kan zien of hij het goede kaartje heeft gekregen. Ook kleuren combinaties kunnen niet op deze soort kaartjes worden weergegeven. Met de introductie van het computerkaartje is deze variant niet meer nodig.

Enkele reiskaartje van de rol, 2e klasse gereduceerd tarief, afgegeven in Emmen.

-

Handgeschreven kaartjes

Reizigers die op het allerlaatste moment op het station komen en er geen tijd meer is om een treinkaartke te kopen of vertrekken vanaf een station waar geen kaartverkoop plaats vindt, moeten bij de conducteur een treinkaartje kopen. Voor het instappen moet de conductuer gewaarschuwd worden zodat deze direct na het vertrek van de trein bij de reiziger langs kan komen. Als er wel een bemand loket op het verstrekstation aanwezig is, moet een toeslag of verhoging worden betaald. Is er geen bemand loket aanwezig dan hoeft er geen toeslag of verhoging betaald te worden. Voor de invoering van de kaartautomaat is Emmen Bargeres een dergelijk onbemand station waar bij de conducteur een kaartje gekocht kan worden. Indien een conducteur een reiziger treft die niet in het bezit is van een treinkaartje, zwartrijder, zal de conducteur ook een handgeschreven treinkaartje uitschrijven. In plaats van een toeslag wordt dan een boete bij de prijs van het treinkaartje opgeteld.

Handgeschreven treinkaartjes kunnen bij uitzondering ook op het station worden uitgegeven.

Handgeschreven treinkaartje 2e klasse retour vol tarief zonder verhoging, Emmen Bargeres - Coevorden. Treinkaartje is uitgeschreven op 7 december 1984.

Handgeschreven treinkaartje 1e klasse retour gereduceerd tarief, Coevorden - Emmen. Treinkaartje is uitgeschreven op 13 april 1971 op het station van Coevorden.

Computerkaartjes

Met de invoering van de computerkaartjes kan de lokettist zelf het kaartje printen. Er hoeven geen voorraden aangehouden te worden. Iedere mogelijke variant kan zonder problemen op de computer gemaakt worden. De eerste computerkaartjes hebben een egale beige-achtige kleur over het gehele kaartje. De latere versies zijn meer geel en hebben aan beide kanten een duidelijke witte rand. Ten opzichte van de Edmondson zijn de computerkaartjes duidelijk groter en bevatten veel meer informatie. In het middelste gedeelte van het kaartje kunnen meerdere regels tekst worden opgenomen.

Dagretour Emmen - Zwolle, 1e klasse.

Enkele reiskaartje Emmen - Coevorden, 2e klasse.

Treinkaartjes voor speciale evenementen en extra treinen worden eveneens in dit formaat uitgegeven. De speciale kaartjes hebben wel een afwijkende kleur en missen de witte rand aan de linker en rechter kant. Deze speciale kaartjes worden op een centrale plaats gedrukt en van daar uit verdeeld of naar de organisator van het evenement verstuurd.

Treinkaartje van de openigstrein modernisering Zwolle - Emmen, 4 juni 1987.

-

Automaatkaartjes

Om verder op de personeelskosten te besparen komen er automaten op de stations te staan, waar de reiziger zijn treinkaartje moet kopen. Net als bij de computerkaartjes kunnen de automaten alle mogelijke varianten drukken. In de loop der tijd worden de mogelijkheden van de automaten steeds verder uitgebreid. Dit kan eenvoudig middels software updates van de computer in de automaten.

Kaartautomaten bij het station van Hardenberg. Onder het afdakje staan 2 verschillende typen automaten. Foto R. van Wissen, 21 augustus 2009.

Kaartautomaat en informatiepaneel in Blauwnetdesign te Ommen. Foto R. van Wissen, 29 mei 2021.

De eerste automaten werken met knoppen naast het beeldscherm. Daarna verschijnen automaten waar de reizigers het scherm aan moeten raken om het gewenste kaartje uit te zoeken. De kaartjes kunnen met een bankpas worden afgerekend. Kaartjes voor korte trajecten kunnen met muntgeld worden afgerekend. De automaten accepteren vanwege de kans op kraak geen papiergeld.

Railrunner uit de automaat.

-

OV-chipkaart

Een doorgaand betaalsysteem voor al het openbaarvervoer is de basis van de OV-chipkaart. Het systeem vervangt de strippenkaart, het treinkaartje en alle andere kaartvormen en abonnementen. De introductie gaat in stappen en wordt het eerst toegepast bij het stedelijk openbaarvervoer. Via een kaartlezer moet de reiziger die in het bezit is van chipkaart in- en uitchecken. Het is de bedoeling dat op den duur alle perrons middels tourniquets of toegangspoortjes worden afgesloten en alleen toegankelijk zijn voor reizigers die in gecheckt zijn.

De OV-chipkaart is in 2012 landelijke geïmplementeerd. Op 9 juli 2014 wordt officieel het papieren treinkaartje afgeschaft. Feitelijk is dit niet juist want op de meeste stations staan nog steeds automaten die treinkaartje kunnen printen. Deze treinkaartjes bevatten echter net als de OV-chipkaart een chip. De reiziger moet met dit treinkaartje eveneens in- en uit- checken bij de kaartlezers op het perron. De reiziger moet één Euro extra betalen voor deze treinkaartjes. Voor personeel en onderhoudsmonteurs die werkzaamheden moeten verrichten binnen de afgeschermde zones zijn speciale OV-kaarten beschikbaar om de toegangspoortjes te openen. Met deze speciale kaarten mag niet gereisd worden.

Kaartlezer voor de OV-chipkaart op het perron van station Ommen. De kaartlezer is nog buiten gebruik. Dit is een algemeen type dat door heel Nederland wordt gebruikt. Foto R. van Wissen, 21 augustus 2009.

Kaartlezer voor de OV-chipkaart voorzien van Vechtdallijnen en Arriva logo op het station van Zwolle. Foto R. van Wissen, 24 maart 2013.

Kaartlezer voor de OV-chipkaart voorzien van Blauwnet logo op het station van Ommen. Foto R. van Wissen, 23 februari 2019.

Enkele reis OV-chipkaartje uit de automaat met toeslag Dalfsen - Ommen, 2e klasse.

OV-chipkaart op naam gesteld en voorzien van gele afbeelding.

Anonieme OV-chipkaart voorzien van standaard blauwe afbeelding.

OV-chipkaartje om op het perron te komen, echter niet geschikt om mee te reizen.

Dagretour OV-chipkaartje uit de automaat op Arriva papier geprint.

Internetkaartjes

De reiziger kan op zijn computer via internet thuis zelf treinkaartjes bestellen en uitprinten. Bij het bestellen moet de reiziger zijn naam en geboortedatum opgeven om het treinkaartje persoonlijk te maken. In de trein moet de reiziger zich kunnen legitimeren om te kijken of reiziger en treinkaartje bij elkaar horen. Op de print staat een QR-code om toegangspoortjes op de stations te kunnen opnemen. De QR-code wordt ook door de conducteur gelezen om te controleren of het kaartje geldig is. De QR-code kan op papier worden geprint en meegenomen naar het station. De reiziger kan ook de QR-code op het scherm van zijn telefoon projecteren en deze projectie aan de scanner tonen. Daarmee worden de poortjes op het station geopend en kan ook de conducteur het treinkaartje controleren.

Internet treinkaartje op naam gesteld en voorzien van QR-code om toegangspoortjes te kunnen passeren.

-

OVpay

Nadeel van de OV-chipkaart is dat de gebruiker altijd moet zorgen voor voldoende saldo op zijn of haar kaart. Zonder dit saldo geeft de kaart geen toegang tot het perron. Via een instelling kan de gebruiker zorgen dat er iedere keer saldo van zijn of haar bankrekening wordt overgeboekt. Met OVpay kan de reiziger direct zijn bankpas, die is voorzien van de mogelijkheid om contactloos te betalen, gebruiken en is er geen aparte kaart meer nodig. Naast zijn bankpas kan de reiziger ook zijn telefoon of bijvoorbeeld een horloge gebruiken als deze is voorzien van een NFC-chip en gekoppeld is aan de bankrekening.