Gegevens

Algemeen

NS-Reizigers (NSR) is voortgekomen uit de Nederlandse Spoorwegen (NS) en houdt zich uitsluitend bezig met het vervoeren van passagiers. NSR bezit een kernnet waarop zij het alleenrecht heeft om met reizigerstreinen te rijden. Daarnaast zijn er spoorlijnen waarop de exploitatie door (lokale) overheid voor meerdere jaren wordt aanbesteed. Bij een aanbesteding moet NSR concurreren met firma's zoals Connexxion, Arriva en Syntus. Tot december 2012 is de exploitatie van de spoorlijn Zwolle - Emmen in handen van NSR, daarna zal Arriva het stokje overnemen. De exploitatie van de spoorlijn Mariënberg - Almelo is reeds jaren in handen van Connexxion. Met de komst van Arriva verdwijnt ook het materiaal van NS-reizigers van de spoorlijnen Zwolle - Emmen en Mariënberg. Alleen bij heel hoge uitzondering of tijdens een excursie komt er nog wel eens materiaal van NS-Reizigers op de voormalige NOLS-spoorlijnen.

Elektrische locomotieven

Locomotieven NSR-serie 1701 - 1781

Locomotieven voorzien van namen is een oude traditie. Met de komst van de locomotieven serie 1600 en 1700 herstelt NS deze traditie. Ook de plaats Emmen krijgt de eer om een vernoemde locomotief te krijgen. Als locomotief 1711 op 23 oktober 1993 onderweg is naar Emmen, waar de genodigden al op het station staan te wachten, moet de locomotief in Nieuw-Amsterdam aan de kant voor een tegemoetkomende trein. Op het traject rijden normaal geen losse elektrische locomotieven, daar de goederendienst met diesellocomotieven wordt uitgevoerd. De verkeersleiding in Zwolle staat er dan ook niet bij stil dat locomotief 1711 onder de draad moet blijven. Als de machinist Nieuw-Amsterdam komt binnen rijden, ziet hij het wissel richting derde spoor staan waar geen bovenleiding hangt. Remmen helpt niet meer en de locomotief schiet onder de bovenleiding uit. Hulpeloos staat de locomotief stil. Er is geen diesellocomotief in de buurt om de gestrande locomotief te redden. De Nederlandse Spoorwegen laten de genodigden uit armoede maar snel naar Nieuw-Amsterdam brengen. Enigszins beschaamt, vindt daar op de hulpeloze locomotief de onthulling van het gemeentewapen plaats. Gelukkig hoort Nieuw-Amsterdam nog wel bij de gemeente Emmen dus de locomotief staat niet helemaal op vreemd terrein. Een diesellocomotief uit Zwolle komt de locomotief later die dag weer onder de draad trekken.

Na Emmen komt ook Dalen in aanmerking voor een eigen locomotief. De keuze valt voor Dalen op locomotief 1739. Op 24 november 1993 onthult burgemeester Nico Meerburg van de gemeente Dalen en vertegenwoordiger A. Morsink van de NS het gemeentelijk wapen van Dalen op locomotief 1739. Het lot is locomotief 1739 niet zo gunstig gestemd. Drie maanden na de benoeming komt ze op station Den Haag CS tijdens het rangeren frontaal in botsing met het naar het noorden vertrekkende treinstel 4026. De schade aan zowel de 1739 als de 4026 is aanzienlijk.

Naast de locomotieven met de wapens van Emmen en Dalen worden nog meer locomotieven voorzien van wapens van gemeenten langs de spoorlijn Zwolle - Emmen. Locomotief 1705 rijdt rond met het wapen van Dalfsen. De naam en wapen van Gramsbergen staat afgebeeld op locomotief 1774.

Een deel van de locomotieven van de serie 1700 wordt gebruikt voor de tractie van dubbeldeksrijtuigen. Deze trek-duw stammen worden op de spoorlijn Zwolle - Emmen ingezet op hoogtijdagen van Ponypark Slagharen en het Noorderdierenpark.

NSR heeft de locomotieven in de 2e helft van de jaren 10 van de 21e eeuw niet meer nodig. De meeste locomotieven worden gesloopt. Een aantal komt terecht bij aannemers en particuliere vervoerders en verlengen daarmee hun bestaan. De locomotieven 1705 (Dalfsen) 1711 (Emmen) en 1774 (Gramsbergen) zijn allen in 2019 gesloopt. Locomotief 1739 (Dalen) wordt gebruikt door NS Internationaal voor het rijden van de intercity Amsterdam - Berlijn op het traject Amsterdam - Bad Bentheim. Met de dienstregeling vanaf 10 december 2023 zet NS Internationaal Siemens Vectron locomotieven in voor deze dienst. Daarmee wordt ook locomotief 1739 terzijde gezet en wacht op de dingen die komen gaan. Daarmee rijden er geen voertuigen meer rond met een naam van een van de voormalige NOLS-stations.

Locomotief serie 1700 met dubbeldeksrijtuigen te Emmen. Foto Rob Thijs, september 1993 (www.railtrack.nl).

-

Locomotieven NSR-serie 1824 - 1858

Bij de boedelscheiding van NS-Reizigers en NS-Cargo (later Railion) worden de elektrische locomotieven van de serie 1600 verdeeld over beide partijen. Oorspronkelijk krijgt NSR de locomotieven 1638 - 1658. Voor de duidelijkheid nummert NSR haar locomotieven om in de serie 1838 - 1858. Vlak na de scheiding komen beide partijen overeen dat ook de 1634 t/m 1637 naar NSR overgaan. Omdat Railion weinig elektrische tractie meer gebruikt, komen in 2002 ook de 1624 t/m 1633 de NSR vloot versterken. NSR gebruikt de locomotieven vooral voor het rijden van getrokken intercity's. Slechts heel sporadisch komen ze op de spoorlijn Zwolle - Emmen in actie. Meestal betreft het een locomotief die is uitgeleend van NSR.

Elektrische treinstellen

Treinstellen NSR-serie 501, 502 - 531 (plan T)

De treinstellen plan T (T = toekomst) zijn in 1964 ontworpen om het materiaalpark van de NS te moderniseren. De treinstellen zijn ontworpen voor de stoptreindienst. Het zijn vierdelig treinstellen. Het eerste treinstel 501 is als voorloper van de serie gebouw en wijkt daarom in detail af van de vervolgserie 502 - 531.

Sinds 1987 komen de treinstellen plan T met zekere regelmaat op de spoorlijn Zwolle - Emmen in actie. Qua comfort zijn de treinstellen gelijk aan de DE3-stellen die ze met de elektrificatie vervangen hebben en passen derhalve beter dan de oudere treinstellen mat'54. Anno 2003 rijden de treinstellen nog regelmatig op de spoorlijn Zwolle - Emmen. Het eerste treinstel 501 is inmiddels gesloopt, omdat het vanwege de afwijkingen te duur in onderhoud is.

Een plan T treinstel vertrekt uit Emmen. Foto R. van Wissen, zomer 1989.

-

In 2009 worden de eerste stellen uit de dienst gehaald en gesloopt. Met de komst van nieuw stoptreinmateriaal type STL zijn ze de plan T treinstellen niet meer nodig. Door vertraging in de goedkeuring in verband met softwareproblemen van de STL treinstellen wordt de buitendienststelling van de resterende plan T stellen eind 2009 / begin 2010 uitgesteld. In de zomer van 2010 wordt het buitendienststellen van plan T treinstellen weer opgepakt en neemt het aantal beschikbare treinstellen snel af. Aansluitend worden alle treinstellen gesloopt. Inmiddels is de complete serie niet meer aanwezig.

Treinstellen NSR-serie 401 - 483, 801 - 965 (plan V / mat'64)

Naast de 4-delige treinstellen plan T ontwikkelt de NS ook een 2-delige variant. Deze treinstellen plan V genoemd, worden in grote aantallen aan de NS geleverd. Treinstellen T en V kunnen gecombineerd met elkaar rijden.

Anno 2004 rijden de treinstellen nog regelmatig op de spoorlijn Zwolle - Emmen. Door de grote instroom van dubbeldekkers type VIRM zijn de plan V's overtollig. Inmiddels zijn de oudste treinstellen gesloopt. De NVBS laat treinstel 419 schilderen in de oorspronkelijke groene kleur. Ter gelegenheid van het afscheid van een spoorman uit Hardenberg komt het treinstel in 2004 ook op de spoorlijn Zwolle - Gramsbergen.

Om sneller te kunnen optrekken wordt bij de treinstellen plan V nummer 936 - 965 de zogenaamde PZ3 schakelstand in dienst gesteld. Met deze stand zijn de treinstellen 12 seconden eerder bij hun maximale snelheid van 140 km/h.. Dit is nodig om de aangepaste dienstregeling die ingaat vanaf 11 december 2005 te kunnen rijden. De SM'90 treinstellen kunnen ook zo snel optrekken, maar zijn niet meer gewenst in het voertuigpark van NS-Reizigers. Na het vertrek van de SM'90 treinstellen vormen de plan V treinstellen de basis van de exploitatie. Vanuit de bovengenoemde groep worden de 14 treinstellen met nummers 951 - 965 aangewezen om standaard op de lijn Zwolle - Emmen te rijden. Alleen bij uitzondering rijden andere materiaaltypen op de lijn Zwolle - Emmen. De treinstellen krijgen hun dagelijks onderhoud in het Technisch Centrum Zwolle en hun grote onderhoud in de werkplaats Amsterdam Zaanstraat. Op 5 december 2007 ontspoort treinstel 953 in Coevorden. Om het gemis van het treinstel op te vangen wordt treinstel nummer 950 aan de groep voor de spoorlijn Zwolle - Emmen toegevoegd.

Sinds 9 december 2007 zijn de provincies verantwoordelijk voor de dienst op de spoorlijn Zwolle - Emmen. Voor de eerste 3 jaar is de exploitatie uitbesteed aan NS-Reizigers. Om extra service te bieden aan de reizigers rijden de treinstellen allemaal met de 1e klas in dezelfde richting en zullen de treinstellen mogelijk een extra schilderbeurt krijgen. Op treinstellen zijn de logo's van de provincies Overijssel en Drenthe aangebracht.

3 treinstellen plan V vertrekken uit Emmen. Foto R. van Wissen.

Treinstel plan V nummer 955 op het opstelterrein van station Emmen in de speciale "Emmerlijn" uitvoering. Foto R. van Wissen, 20 september 2008.

Op 17 augustus 2008 heeft revisiebedrijf Tilburg treinstel 953 gerepareerd. Na een onderhoudsbeurt in Zaanstraat komt het treinstel daarna zonder logo's weer in dienst op het traject Emmen - Zwolle. Pas op 18 september 2008 krijgt het treinstel de speciale logo's opgeplakt in Technisch Centrum Zwolle. Na het aanbrengen van de logo's op de 953 wordt de 950 weer uit de omloop van de Emmerlijn gehaald. Ondanks het eigen materiaal voor de dienst op de Emmerlijn is NS-Reizigers af en toe toch nog genoodzaakt om met ander materiaal te rijden. Vaak is dat een ICM4-treinstel. Zo ook op zaterdag 20 september 2008 als treinstel 4210 in de omloop is opgenomen.

Op 4 oktober 2009 raakt treinstel 863 beschadigd door brand een de schakelkast. Het voorval vindt plaats op het station van Ommen. De plaatselijke brandweer komt ter plekke om de brand te blussen. De treindienst wordt kort gestaakt en het treinstel wordt weggesleept. Reparatie is niet meer de moeite waard en het treinstel wordt afgevoerd. Om het te kort aan treinstellen op te vangen wordt begin december 2009 treinstel 950 weer toegevoegd aan de speciale vloot voor de spoorlijn Zwolle - Emmen. Het treinstel krijgt gelijk op een van de bakken speciale reclamestickers aan de buitenkant voor het Chinese lichtfestival in de dierentuin in Emmen.

Logo van de provincie Overijssel op treinstel plan V nummer 955 op het opstelterrein van station Emmen. Foto R. van Wissen, 20 september 2008.

Logo van de provincie Drenthe op treinstel plan V nummer 955 op het opstelterrein van station Emmen. Foto R. van Wissen, 20 september 2008.

Net als de treinstellen plan T zullen de plan V treinstellen plaats moeten gaan maken voor de SLT-treinstellen. De oudste treinstellen krijgen geen onderhoud meer en gaan richting sloper. Door de problemen met de goedkeuring van de SLT-treinstellen wordt de afvoer van de plan V begin 2010 op een lager pitje gezet. Na de goedkeuring van SLT in de zomer van 2010 gaat het hard met de afvoer van de plan V treinstellen. Daar de 950 - 962 in een speciale omloop rijden zullen ze voorlopig de dans ontspringen tot dat de nieuwe Spurt-treinstellen van Arriva arriveren.

Op 11 december 2009 wordt de werkplaats Amsterdam Zaanstraat gesloten. De werkplaats in Maastricht gaat zich ontfermen over het resterende onderhoud gedurende de laatste jaren van het bestaan van plan V. Al in september 2009 begint Maastricht met het onderhoud van plan V treinstellen. Ook de speciale treinstellen van de Emmerlijn moeten nu regelmatig de reis naar het zuiden aanvaarden.

Treinstel 950 is op 24 december 2010 weer in het nieuws. Nu is het zelf betrokken bij een overwegbotsing in Bergentheim. De bestickerde zijde van de trein raakt een auto die op een overweg in de sneeuw is vast komen te zitten. Op 30 december 2010 staat het treinstel nog met beschadigde neus op het opstelterrein van station Zwolle.

Treinstellen NSR-serie 4001 - 4007, 4011 - 4097 (ICM-3)

De treinstellen ICM-3 zijn speciaal ontwikkeld voor de intercity-dienst tussen de grote steden in het westen en het noorden en oosten van het land. De treinstellen worden gekenmerkt door de doorloopkop onder de verhoogde cabine van de machinist. Hierdoor kunnen de reizigers en de conducteur de gehele trein doorlopen. Vanwege de doorloopkop krijgen de treinstellen de naam "Koploper". Na het succes van het 3-delige treinstel is ook een 4-delige variant ontwikkeld. De voorserie 4001 - 4007 wijkt op diverse punten af van de vervolgserie. NS-Reizigers heeft de voorserie eind 2003 / begin 2004 buitendienst gesteld. De treinstellen zijn daarna gesloopt.

Treinstel ICM3 met Aegon-reclame te Emmen Bargeres. Foto Rob Thijs, augustus 1993 (www.railtrack.nl).

-

Een enkele keer rijdt een treinstel type ICM-3 tussen Zwolle en Emmen. Na lang wikken en wegen begint NS-Reizigers eind 2006 met de renovatie van de treinstellen. De renovatie wordt uitgevoerd door NedTrain in Haarlem. Als eerste wordt treinstel 4011 aangepakt. Bij deze renovatie vervalt de doorloopkop en wordt het interieur vernieuwd. De treinstellen zijn te herkennen aan de afgeronde blauwe balk aan de uiteinde. De overige treinstellen worden de daarop volgende jaren aangepakt. In het voorjaar van 2010 zijn alle stellen gemoderniseerd. Vanaf het begin van de jaren 20 van de 21e eeuw worden de ICM-3 treinstellen langzaam afgevoerd en gesloopt. In 2024 zijn alle stellen van de 1e serie buitendienst gesteld. Als laatste treinstel gaat de 4011 in mei 2024 aan de kant. Dit treinstel wordt opgenomen in de collectie van het spoorwegmuseum in Utrecht.

Treinstellen NSR-serie 4201 - 4230, 4232 - 4250 en 4444 (ICM-4)

De ICM-4 is de 4-delige variant van de ICM-3. De ICM-3 en ICM-4 kunnen zonder problemen met elkaar gecombineerd worden. Treinstel 4444 (de voormalige 4231) wijkt af door de grotere hoeveelheid 1e klas stoelen.

Treinstel ICM4 nummer 4210 staat klaar voor vertrek in Emmen. Foto R. van Wissen, 20 september 2008.

-

Een enkele keer komt een treinstel ICM-4 in actie op de spoorlijn Zwolle - Emmen, als er geen ander materiaal beschikbaar is. Aansluitend op de serie ICM-3 wordt ook het ICM-4 materiaal in Haarlem gemoderniseerd. Begin 2010 verschijnt het eerste aangepaste treinstel in de normale treindienst. In navolging van de ICM-3 treinstellen zullen ook de ICM-4 treinstellen in de jaren 20 van 21e eeuw worden gesloopt. Treinstellen die schade oplopen worden al niet meer gerepareerd. De treinstellen worden vervangen door de ICNG.

Treinstellen NSR-serie DD-IRM / VIRM

Een enkele keer rijdt een treinstel type DD-IRM tussen Zwolle en Emmen. De dubbeldeks treinstellen zijn ontworpen voor de middellange afstand. Er bestaan zowel 3 als 4-delige treinstellen. In de dienstregeling vanaf 2 juni 1996 hebben de treinstellen enige tijd standaard in de sneltreindienst gereden. Vanaf 2002 worden de bestaande treinstellen omgebouwd naar 4 en 6-delige sets. Tevens komen er nieuwe 4 en 6-delige treinstellen bij. Sinds die tijd is er een V (=verlengd) toegevoegd aan de naam van de treinstellen. Eind 2006 bestelt NS-Reizigers nogmaals een flink aantal treinstellen. Deze treinstellen zijn vanaf 2008 in dienst gekomen.

Een 3-delig DD-IRM stel uit de serie 8200 onderweg van Emmen naar Zwolle te Coevorden. Op het andere perron staat een SM'90 treinstel. Onbekende fotograaf, 30 december 1996.

-

Treinstellen NSR-serie DD-AR / mDDM

De serie mDDM is opgebouwd uit losse dubbeldeksrijtuigen met aan een kant een stuurstandrijtuig. Oorspronkelijk zorgt een locomotief NSR-serie 1800 voor de tractie. Om locomotieven te sparen bestelt NS-Reizigers speciale bijpassende rijtuigen met tractievoorziening. Op de onderste etage bevindt zich de tractievoorziening terwijl op de bovenste etage zitplaatsen aanwezig zijn. Om het gewicht van de tractievoorziening te spreiden, bezitten deze rijtuigen drie draaistellen. Er zijn echter niet voldoende rijtuigen met tractievoorziening, zodat ook nog steeds stammen met een locomotief dienst doen.

Treinstel materiaal mDDM te Nieuw-Amsterdam. Foto Rob Thijs, 8 maart 2004 (www.railtrack.nl).

-

Treinstellen NSR-serie 2101 - 2109 (SM'90 / Railhopper)

Om onderzoek te doen naar de nieuwste technieken voor o.a. de motoraansturing bestelt de NS een testserie van 9 treinstellen SM'90. De treinen zijn genummerd van 2101 tot 2109. Het is oorspronkelijk de bedoeling om later veel meer van dergelijke treinstellen te bestellen. Voor het uittesten van deze treinen kiest de NS de spoorlijnen Zwolle - Emmen en Zwolle - Groningen uit als proeftraject. De NS wil met dit materiaal tevens onderzoeken of reizigers 5 stoelen op rij in de 2e klasse accepteren. Voor dit doel zijn 5 van de 9 treinstellen met 5 stoelen op rij uitgerust. De overige treinstellen hebben de normale standaard 4 stoelen op rij. Met ingang van de dienstregeling van 1994 rijden ze in de reizigersdienst. Om in geval van problemen met de nieuwe treinen de dienstregeling niet te veel te verstoren, houdt de NS in Zwolle een aantal treinen van de serie mat'54 achter de hand. Al spoedig blijkt dat de nieuwe treinen kampen met hardnekkige kinderziektes. Het komt geregeld voor dat een trein onderweg blijft steken en weggesleept moet worden. De NS besluit de treinen uit dienst te halen en ze nader te onderzoeken. Zonder reizigers wordt een proefbedrijf opgesteld tussen Zwolle en Leeuwarden. Na langdurige testen komen de treinstellen met ingang van de dienstregeling 1995 weer in dienst als stoptrein tussen Zwolle en Emmen. Materiaal type plan V rijdt de sneltreinen.

In september 2001 gaat de serie tijdelijk buiten dienst vanwege problemen met de rempanelen. Vanaf 19 oktober 2001 komen de treinstellen geleidelijk aan weer in dienst. Voorlopig echter alleen in de sneltreinen en niet in de gebruikelijke stoptreinen tussen Zwolle en Emmen.

Treinstellen SM'90 nummer 2109 komt vanuit Emmen station Ommen binnen. Foto R. van Wissen, 25 augustus 2004.

-

Begin februari 2003 wordt bij onderhoudswerkzaamheden ontdekt dat de wielen op de assen naar binnen schuiven. Hierdoor ontstaat mogelijk ontsporingsgevaar. De treinstellen bezitten als eerste serie in Nederland op de as gelijmde wielen. NS-Reizigers besluit alle treinstellen voorlopig buitendienst te nemen. Na extra controle en herstel van schade neemt NS-Reizigers de treinstellen vanaf begin maart 2003 weer in gebruik. In de tussenliggende periode rijdt er met name plan V materiaal op de spoorlijn Zwolle - Emmen.

De laatste jaren verschijnen er steeds meer berichten in de pers dat NS-Reizigers de treinstellen wil verkopen omdat men de serie te klein vindt en daardoor niet economisch kan exploiteren. Van een vervolgbestelling is allang geen spraken meer. Vanaf de dienstregeling van 12 december 2004 vermindert NS-Reizigers wederom het aantal diensten van het SM'90 materiaal. De verwachting is dat ze het eind van het jaar 2005 niet halen. Met de dienstregeling van 11 december 2005 past NS-Reizigers het stramien op de lijn Zwolle - Emmen aan. De sneltreinen gaan ook stoppen in Dalfsen en Nieuw-Amsterdam. De rijtijden zijn geheel afgestemd op het materiaal plan V. Op zaterdag 10 december 2005 doen nog 4 stellen (2103, 2105, 2106 en 2107) dienst. Treinstel 2107 heeft de eer de laatste officiële dienst van dit type materiaal te rijden. Voor de Railhoppers is geen plaats meer. De treinstellen worden afgevoerd naar de werkplaats Onnen. Begin 2006 staan de treinstellen troosteloos aldaar te wachten op de dingen die komen gaan. Vermoedelijk zal dat de sloper worden of er moet een wonder gebeuren.

Op het opstelterrein van NedTrain in Onnen worden de treinstellen doelwit van vandalen. De treinstellen staan ver weg op het buitenterrein zonder permanent toezicht. Daarnaast schijnt niemand zich bij NS-Reizigers voor de treinstellen te interesseren. In de herfst van 2006 moet NS-Reizigers samen met NedTrain alle zeilen bijzetten om voor 10 december 2006 genoeg rijdbaar materiaal op het spoor te hebben voor de nieuwe dienstregeling. Het reactiveren van SM'90 is blijkbaar geen optie. Liever verlengt NS-Reizigers de levensduur van de bijna 40 jaar oude stellen plan V.

In 2006 wordt treinstel 2109 gebruikt voor een calamiteitenoefening in station Utrecht. Daartoe wordt het treinstel dusdanig toegetakeld dat een inzet in de toekomst nagenoeg uitgesloten is. Begin 2007 zijn alle treinstellen afgevoerd naar metaalverwerkingsbedrijf Hoeben in Hasselt. Daartoe worden de treinstellen naar Zwolle overgebracht. In Zwolle zijn de treinstellen ontdaan van hun draaistellen en per boot naar Hasselt gevaren. De firma Hoeben hakt de treinstellen kundig in kleine stukjes.