Algemeen

Rond 1980 heeft de NS het plan om de beveiliging van de spoorlijn Zwolle - Emmen te moderniseren. Het gehele traject is nog beveiligd met mechanische armseinen die de stationschefs vanuit het station bedienen. Plannen om een gedeeltelijke spoorverdubbeling en elektrificatie uit te voeren vertragen de modernisering van het seinenstelsel. Op aandringen van de gemeenten en provincies langs de spoorlijn maakt het Ministerie van Verkeer en Waterstaat geld vrij voor de modernisering. Minister Tuijnman stelt als eis, dat de NS de verbeteringen op korte termijn uitvoert, er 2 treinen per uur gaan rijden en de maximumsnelheid omhoog gaat naar 140 kilometer per uur. Om een dienst met 2 treinen per uur per richting mogelijk te maken moet de NS het spoor tussen Mariënberg en Gramsbergen verdubbelen. Tevens moet de NS een aantal bogen verruimen om de hogere snelheid mogelijk te maken. Aanvankelijk is het bedoeling om een jaar na de spoorlijn Zwolle - Emmen ook de spoorlijn Mariënberg - Almelo te elektrificeren. Uiteindelijk valt de spoorlijn Mariënberg - Almelo buiten de plannen. Hiermee ontstaat een eilandbedrijf op dit baanvak. Alle goederensporen in Mariënberg, Coevorden, Nieuw-Amsterdam en Emmen krijgen ook geen bovenleiding, daar de NS het voornemen heeft om de goederentreinen met dieseltractie via Mariënberg - Almelo te blijven rijden. Bij de renovatie van het station Vriezenveen houdt de NS ruimtetechnisch nog wel rekening met een eventuele elektrificatie.

Nog voordat met de elektrificatiewerkzaamheden beginnen, is er een locomotief van de NS-serie 1200 in Nieuw-Amsterdam geweest. In een passerende dieseltrein attendeert de conducteur de reizigers op de aanwezigheid van deze toen nog blauwe elektrische locomotief. De locomotief is waarschijnlijk in opzending met een olietrein in Nieuw-Amsterdam terecht gekomen.

Als openingsstunt van het nieuwe busstation in Emmen moet de eerste bus door een spandoek rijden met de tekst "En nu de elektrificatie nog". Foto R. van Wissen, 8 juli 1983.

-

Vanaf het voorjaar van 1985 beginnen de verbetering van de spoorlijn Zwolle - Emmen. De aannemer begint op verschillende plaatsen met de werkzaamheden. Het plaatsen van de bovenleidingsmasten begint enkele honderden meters na de aftakking bij Herfte. Vanaf een speciale werktrein graaft een graafmachine de gaten waarin de betonnen voeten voor de bovenleidingsmasten komen. Daarop monteert de aannemer de metalen mast. De bovenleidingsportalen zijn opgebouwd uit zogenaamde Differdanger profielen. Daarna volgen de dwarsbalken. Waarna de de span- en rijdraden getrokken worden. Om de normale treindienst niet te hinderen werkt de aannemer alleen 's nachts. Alles moet weer weg zijn als zich 's morgens de eerste trein aandient. Om de nachtelijke overlast voor omwonenden te beperken, moet de aannemer in bewoonde gebieden zo snel als mogelijk werken. De bouw van de bovenleiding gebeurt vanaf Herfte tot het station van Mariënberg. Het stuk Mariënberg - Gramsbergen slaat de aannemer eerst over, daar hier eerst het tweede spoor komt. Even na Gramsbergen pakt men de draad weer op en werkt men door tot Emmen. Het traject Mariënberg - Gramsbergen voorziet de aannemer van bovenleiding zodra de spoorverdubbeling zijn einde nadert en de bodem goed is gezet. Op het laatste moment wordt de aansluiting bij Herfte van bovenleiding voorzien.

Gelijktijdig met elektrificatiewerkzaamheden begint de aannemer met de bouw van het 2e spoor tussen Mariënberg en Gramsbergen. De werkzaamheden beginnen in Mariënberg en in etappes werkt de aannemer zo naar Gramsbergen. Eerst stort de aannemer een zandlichaam met daarop een laag grind. Om de grond te laten zetten, legt de aannemer het spoor pas in een later stadium. Na de rustperiode wordt het spoor gelegd en nauwkeurig uitgelijnd. Op 25 mei 1986 neemt de NS een deel van het nieuwe spoor tussen Hardenberg en Gramsbergen in gebruik. Hierdoor is het mogelijk een deel van het oude spoor buitengebruik te nemen en te vervangen.

De draaibruggen in Coevorden en Nieuw-Amsterdam worden vervangen door nieuwe hefbruggen. Deze zijn een ontwerp van architect ir. F.H. Rolf. Om de hefbruggen te kunnen plaatsen moeten het fundament en de bruggenhoofden flink worden aangepast. Op 3 mei 1986 vaart een boot tegen de oude draaibrug bij Coevorden. De schade aan de draaibrug is gering. Het treinverkeer is twee uur lang gestremd om te controleren of de rails nog goed liggen. De NS vervoert de reizigers tijdelijk met bussen. Enkele weken na het incident wordt de draaibrug vervangen door de nieuwe hefbrug. Deze brug is geschikt voor dubbelspoor, maar is voorlopig van één spoor voorzien. Enkele weken eerder is een identieke hefbrug in Nieuw-Amsterdam op zijn plaats gevaren. Gedurende het project besluit de NS om de bruggen op afstand te laten bedienen. De financiering hiervan zit echter niet in het budget voor de modernisering en moet apart worden aangevraagd. Daardoor is de apparatuur voor de afstandsbesturing te laat besteld en komt de afstandsbesturing pas in november 1987 in dienst. In de periode tussen 31 mei en november is er een geïmproviseerde bediening.

Naast deze twee grote klussen die gedaan moeten worden, zijn er ook nog een aantal kleinere werkzaamheden zoals het verstevigen van de bruggen in het traject, het verruimen van een aantal bogen om hogere snelheden mogelijk te maken, het verlengen van de perrons, het verbreden van het perron te Mariënberg, het verlengen van de opstelsporen in Nieuw-Amsterdam.

Aanleg van het tweede spoor tussen Mariënberg en Gramsbergen. Foto R. van Wissen, 16 maart 1985.

Om automobilisten te waarschuwen voor het nieuwe 2e spoor tussen Mariënberg en Gramsbergen hangt er een speciaal bord. Foto R. van Wissen, 16 maart 1985.

Om de circa 13 kilometer wordt een onderstation gebouwd om de energievoorziening van de spoorlijn te verzorgen. Tussen 2 onderstations komt een schakelstation. De stations voor de energievoorziening krijgen namen. Enkele van deze namen verwijzen naar oude haltes en stopplaatsen, die aan de spoorlijn hebben gelegen.

• Schakelstation Herfte, links bij kilometer 4,140
• Schakelstation Marshoek, rechts bij kilometer 8,158
• Onderstation Dalfsen, rechts bij kilometer 12,344
• Schakelstation Vilsteren, links bij kilometer 18,270
• Onderstation Ommen, links bij kilometer 22,715
• Schakelstation Junne, links bij kilometer 28,600
• Onderstation Mariënberg, rechts bij kilometer 33,826
• Schakelstation Hardenberg, rechts bij kilometer 41,109
• Onderstation Gramsbergen, rechts bij kilometer 47,256
• Schakelstation Coevorden, links bij kilometer 54,050
• Onderstation Dalen, links bij kilometer 60,218
• Schakelstation Ermerveen, rechts bij kilometer 67,138
• Onderstation Emmen, rechts bij kilometer 73,115

De bewaking van de onder- en schakelstations vindt plaats vanuit de centrale schakelpost te Zwolle. De NS bezit 5 van dergelijke centrale schakelposten. Als primeur wordt de spoorlijn Zwolle - Emmen als eerste in Nederland niet bewaakt met behulp van een lichtlijnentableau maar met behulp van toetsenborden en beeldschermen. Dit elektronische systeem is afkomstig van de firma Landis & Gyr uit Zwitserland met een vertegenwoordiging in Gouda. Als de proef slaagt zal het systeem op grote schaal door de NS worden ingevoerd.

Schakelstation Marshoek. Foto R. van Wissen, 26 maart 2007.

-

Om de laatste hand aan de beveiliging te kunnen leggen, is nodig om in het weekend van 9 en 10 mei 1987 het treinverkeer op de spoorlijn Zwolle - Emmen geheel stil te leggen. Alle mechanisch bediende overwegbomen worden vervangen door elektrische overwegbomen. In Nieuw-Amsterdam wordt daarnaast een wijzigingen aan het emplacement uitgevoerd. De wijzigingen maken het mogelijk om de snelheid op de spoorlijn op te voeren. Op het traject Herfte - Mariënberg wordt de maximum snelheid 140 km/h, op het resterende deel naar Emmen 130 km/h. In totaal zijn circa 200 medewerkers van diverse aannemers het weekend bezig. De NS zet bussen in om de reizigers te vervoeren. Deze bussen huurt de NS bij diverse busondernemingen waaronder de DVM. Op de stations langs de spoorlijn wijst personeel de reizigers op de bussen. Speciaal hiervoor is ook station Emmen Bargeres dit weekend bemand. Op het voorplein staat een container als onderkomen voor het personeel.

De bediening van de seinen en wissels gebeurt vanuit Zwolle. Daartoe is in Zwolle een Integra-tableau gebouwd. Het tableau is in de nacht van 4 op 5 april 1987 in dienst gegaan. Met het begin van de dienstregeling van maandag 11 mei is de besturing vanuit Zwolle operationeel. De mechanische bediening van de seinen en wissels vanuit de stations en seinhuizen is hiermee definitief ten einden. Het bedienen van de overwegbomen gebeurt nu automatisch door de treinen. De mechanische handels op de stations zijn overbodig geworden. De NS laat ze direct verwijderen. De seinhuizen in Nieuw-Amsterdam en Coevorden kunnen afgebroken worden, zij vervullen geen functie meer. De ATB op de spoorlijn komt op 25 mei 1987 in dienst.

Foto van de openingstrein in Zwolle. Foto R. van Wissen, 4 juni 1987.

Treinkaartje van de openigstrein op 4 juni 1987

De spanning wordt op 15 mei 1987 op de bovenleiding gezet. Op 18 mei 1987 rijdt voor het eerst in de geschiedenis van de spoorlijn Zwolle - Emmen een trein elektrisch heen en weer. Het betreft hier nog wel een proefrit. De rit wordt uitgevoerd met een treinstel plan V. Op 30 mei 1987 rijdt mat'54 treinstel 1733 als eerst in de reguliere dienst als trein 8075 van Zwolle naar Emmen.

De officiële opening van de hernieuwde spoorlijn vindt plaats op 4 juni 1987. Vanuit zowel Zwolle als Emmen vertrekt een speciale trein met genodigden richting Hardenberg. Daarvoor worden de 4-delige treinstellen mat'54 nr. 756 en 772 gebruikt. De treinstellen zijn voorzien van een bloemstuk aan de voorkant. In een feesttent in Hardenberg worden enkele dankwoorden uitgesproken over de totstandkoming van de verbetering. Na het onthullen van een levend monument voor de Kunstlijn vertrekt het gezelschap in de gecombineerde trein richting Emmen. Aldaar onthult Staatssecretaris Evenhuis op het perron een oude seinpaal ter nagedachtenis aan de oude situatie. Begin 21e eeuw staat het armsein er verwaarloosd bij. In 2009 is het monument op initiatief van medewerkers van de museumspoorlijn STAR verwijderd van het perron en overgebracht naar Stadskanaal waar het sein inmiddels op het emplacement staat opgesteld.

Met het gereed komen van de spoorlijn gaan 26 arbeidsplaatsen verloren. De laatste jaren werkten veel onervaren krachten en inleners op de spoorlijn, omdat veel vaste krachten de bui zagen hangen en hun heil ergens anders zochten. Met een sociaal plan zorgt NS er voor dat alle medewerkers een andere betrekking kunnen aanvaarden. Een begleidingscommissie die start met haar werkzaamheden in januari 1986 moet zorgen voor een soepele overgang en informatie verstrekking aan het personeel. Al is de bereidheid om te verhuizen niet bij iedereen aanwezig. De stations blijven alleen bemand voor de verkoop van plaatskaarten. De stations waar sneltreinen stoppen zijn open van 6.30 uur t/m 21.30 uur. De overige stations alleen in de ochtenduren.

Foto van de herdenkingstekstplaat op de seinpaal in Emmen. Foto R. van Wissen, 4 juni 1987.

-

In de grote kerk in Emmen wordt het feest afgesloten met een informele bijeenkomst voor genodigden. Als aandenken ontvangen alle genodigden een tegeltje met een afbeelding van een elektrische trein en de tekst spoorlijn Zwolle - Emmen. De belangrijkste gasten ontvangen het tegeltje in een houten lijstje.

Met de dienstregeling van 1987 zetten de Nederlandse Spoorwegen elektrische treinen in op de spoorlijn Zwolle - Emmen. Op werkdagen rijden overdag snel- en stoptreinen. 's Avonds en in het weekend rijden alleen stoptreinen, behalve op zondag. Vanaf 16.00 uur gaan er op zondag sneltreinen rijden. De sneltreinen stoppen onderweg alleen in Ommen, Hardenberg en Coevorden. In de spits wordt ook in Dalfsen gestopt. Het materiaal bestaat de eerste jaren na de elektrificatie hoofdzakelijk uit treinstellen mat'54.

Tegel die de genodigden bij de ingebruikname van de elektrificatie ontvangen.

-

Heropening station Dalen

In de jaren 70 en 80 van 20e eeuw neemt het aantal inwoners in Dalen dusdanig toe dat er een redelijk reizigerspotentiaal aanwezig is. Burgemeester Mr. J.J.M. Hoffscholte zet zich persoonlijk in bij de NS en het Ministerie om tijdens de modernisering van de spoorlijn Zwolle - Emmen weer een station in Dalen te openen. Na lang aandringen besluit de NS op het verzoek van de gemeente Dalen in te gaan. De NS biedt de gemeente Dalen 15 jaar lang een station aan. Mocht na afloop van de 15 jaar blijken dat het station niet voldoet aan de verwachte aantallen in- en uitstappende reizigers, dan heeft de NS het recht om het station weer te sluiten. Het nieuwe station komt op de plaats van het oude station. Het nieuwe station van Dalen bestaat uit een perron langs de spoorlijn en een onbemand wachthokje. De gemeente stelt geld beschikbaar voor het aankleden van het stationsplein Op 31 mei 1987 om 9.49 uur stopt er sinds 37 jaar weer een reizigerstrein in Dalen. Burgemeester de heer N. Meerbrug dwingt de trein tot stoppen door het tonen van een rode vlag. De eerste reiziger die uitstapt is de heer Hoffscholte. Hij is inmiddels burgemeester van Aalsmeer, maar voelt zich nog altijd betrokken bij het wel en wee van Dalen.