Algemeen

Langs de spoorlijnen van de NOLS staan op diverse plaatsen kunstwerken. Sommige kunstwerken staan er slechts tijdelijk. Andere kunstwerken staan er min of meer permanent. Hieronder staat per plaats een overzicht welke kunstwerken er te vinden waren of zijn. De lijst is momenteel nog niet compleet en zal de komende weken worden aangevuld. Met de officiële opening van de modernisering in 1987 wordt ook 'De Kunstlijn' geïntroduceerd.

De Kunstlijn

De Kunstlijn is een initiatief van de Stichting Beeldenroute Overijssel. De Kunstlijn past geheel in het verlengde van de doelstellingen van de uit 1968 daterende Stichting: "Het realiseren van kunstwerken in de natuur en stedelijke gebieden, het geven van een verantwoord beeld van wat er in de hedendaagse kunst aan de hand is en kunst onder de aandacht brengen van een zo'n breed mogelijk publiek." In 1976 valt ter bevordering van de sociaal-economische ontwikkeling van het noorden, de politieke beslissing tot elektrificatie en modernisering van het spoortraject Zwolle - Emmen. Het officiële in gebruik stellen, op 4 juni 1987, van het vernieuwde elektrificeerde traject is de daadwerkelijke start geweest van het buiten museale grootschalige Beeldende Kunstproject: "De Kunstlijn".

Dit speelt zich af in het schitterende gebied van Oost-Nederland: in, op en rondom de 11 stations van de spoorlijn Zwolle - Emmen. Het gaat om de stations van Zwolle, Dalfsen, Ommen, Mariënberg, Hardenberg, Gramsbergen, Coevorden, Dalen, Nieuw-Amsterdam, Emmen Bargeres, Emmen. Sinds 1987 kunt u in de elf stations geënsceneerde fotografie aantreffen. In de komende jaren zullen de stations en hun omgeving nog meer verfraaid worden met diverse kwalitatieve kunsttoepassingen die permanent blijven. Zij zullen het culturele gezicht van dit unieke deel van Nederland aanzienlijk versterken. Door bijdragen van binnen- en buitenlandse kunstenaars alsook promotie in binnen en buitenland zal de Kunstlijn een nationale en internationale uitstraling hebben. Het publiek wordt zonder drempelvrees al recreërend hetzij per trein, wandelend, per fiets of kano, in de gelegenheid gesteld met Beeldende Kunst kennis te maken. Een nieuwe trend ontstaat: Kunsttoerisme per openbaarvervoer.

In het kader van 'De Kunstlijn' wordt tijdens de festiviteiten van de elektrificatie in Hardenberg een levend beeld onthuld. Foto R. van Wissen, 4 juni 1987.

-

Kunstwerken per plaats

Dalfsen

In het kader van het kunstprogramma 'Kunstlijn' zijn twee werken gerealiseerd die de architectuur en de landschappelijke ligging van station Dalfsen benadrukken. Een glazen tweeluik in de oostelijke zijgevel van Gerard Merz (1992) en de in 2000 geplaatste 'Zwevende kei' van Bas Maters aan de andere kant van het station. Dit kunstwerk staat op een heuvel en is op grote afstand zichtbaar.

Kunstwerk 'Twee glaspanelen' op de zijkant van het stationsgebouw van Dalfsen. Foto R. van Wissen, 21 augustus 2009.

Kunstwerk 'Zwevende kei' op de heuvel nabij het stationsgebouw van Dalfsen. Foto R. van Wissen, 3 augustus 2024.

Ommen

Op het restant van het goederenspoor staat het kunstwerk 'Huis van Reizen'. Oorspronkelijk is dit spoor nog aangesloten op het emplacement. Later is het een los stukje spoor dat geen verbinding meer heeft.

Kunstwerk 'Huis van Reizen' op het voormalige goederenspoor van het emplacement van station Ommen. Foto R. van Wissen.

-

Mariënberg

Aan de noord-oostgevel van het historische stationsgebouw van Mariënberg hangt een bord van kunststof. Het is een kunstwerk van de Amerikaanse kunstenaar Lawrence Weiner. Op het bord is te lezen: "WEGVLOEIEN/(MET OF ZONDER)". De tekst op het bord is in witte hoofdletters op een grijze achtergrond afgedrukt. De twee regels worden gescheiden door een dunne rode lijn. De aanhalingstekens rond "MET OF ZONDER" zijn lichtblauw gekleurd. Het bord is schuin op de zijgevel van het stationsgebouw bevestigd, precies tussen de speklagen van het metselwerk. Het idee hierachter is dat het moet lijken op het andreaskruis van een overweg. De tekst verwijst naar de indrukken die treinreizigers opdoen van de omgeving.

Kunstwerk op de zijkant van het stationsgebouw van Mariënberg. Foto R. van Wissen, 29 mei 2021.

-

Hardenberg

Sinds 1990 bevindt zich in de wachtkamer het kunstwerk 'de L's' zitbank van kunstenaar Nan Hoover (1931). Twee zitbanken in de wachtzaal van het stationsgebouw rijzen omhoog zodat de ruimte lijkt open te splijten. Het sculptuur in de vorm van een L heeft op het eerste gezicht een praktische bestemming als zitbank, maar groeit met zijn felle gloed tevens uit tot een luisterrijk en tegelijkertijd eenvoudig symbool van deze plek. In de heldere, strenge koppeling van vorm en functie wordt men onderdeel van deze kunstzinnige reconstructie, die elke wachtende opnieuw confronteert met zijn positie in de ruimte.

Gramsbergen

Op de gevel van het station in Gramsbergen is het kunstwerk 'Leonardo-Gerrit Toon' van Braco Dimitrijevic (1949) te zien. De bijbehorende tekst hangt in de wachtkamer en is te lezen via het raam aan de perronzijde.

Is de plaats van handeling ook een kwestie van toeval en is de plaats van de historische bron waardevol voor de kunst? Er waren eens twee schilders die ver weg woonden van de grote stad. Op een dag was de koning daar in de buurt aan het jagen. Zijn hond raakte zoek. Hij vond hem terug in de tuin van één van de twee schilders. Zo zag hij de werkstukken van die schilder en hij nodigde hem uit om naar zijn kasteel te komen. De naam van die schilder was Leonardo Da Vinci. De naam van de ander verdween voor altijd uit de menselijke herinnering.

Door de consequente conceptuele aanpak is het kunstwerk ontstaan dat deze eerder genoemde ontdekking van Leonardo da Vinci als uitgangspunt heeft. De toevallige ontmoeting in Gramsbergen van de kunstenaar met de persoon Gerrit Toon is van groot belang geweest. Na verkregen toestemming van de bezitter van de naam, is deze naam vereeuwigd in het opmerkelijke kunstwerk op de gevel van het station aan de perronzijde.

Naast het stationsgebouw aan de zijde Coevorden staat kunstwerk 'Verzameling Retour' van kunstenaar Tine van den Weyer. De betekenis van het kunstwerk luidt: 'Iedere plek heeft de mogelijkheid om uit te groeien tot iets bijzonders. Tot een plek waar mensen, gedachten en ideeën samenkomen. Om op een enkel ogenblik het centrum van de aarde te zijn. Hetgeen waar alles om draait. En waar alles naar terugkeert'. Het kunstwerk stamt uit 1998.

Kunstwerk 'Leonardo-Gerrit Toon' op de buitenkant van het stationsgebouw van Gramsbergen. Foto R. van Wissen, 26 juni 2021.

Kunstwerk 'Verzameling Retour' van kunstenaar Tine van den Weyer naast het stationsgebouw van Gramsbergen. Foto R. van Wissen, 3 augustus 2024.

Emmen

Aan het plafond in de hal van station Emmen hangt een kunstwerk van Gam Klutier. Of beter gezegd: het balanceert op een dun wieltje, rustend op staaldraad. Het object bestaat uit drie aan elkaar gelaste 'vleugels'. Het metaal is op sommige plekken rood en blauw gekleurd. De staaldraad is tussen twee punten aan het plafond gespannen. Het object wordt gezekerd door een ringetje. Het werk werd gemaakt in opdracht van NS. Oorspronkelijk hing het in het stationsgebouw van Zwolle.

Veendam

Op het stationsplein in Veendam staat het beeld 'L'incontro' ontworpen door beeldenkunstenaar Wim Steins (1953). Het beeld bestaat uit twee bronzen mensfiguren op een granieten raam. L'incontro is Italiaans voor de ontmoeting. De mensfiguren kijken uit naar reizigers die aankomen op het station. Een figuur zit op het granieten raamwerk en maakt een verwelkomend gebaar. Hij spreidt de armen wijd open. Een andere figuur tuurt door het raam en houdt daarbij zijn linkerhand boven de ogen.

Het beeld is gemaakt in 2005 in opdracht van de Stichting MS Research. Op de zijkant van het raamwerk staat het logo van de stichting gegraveerd. Het beeld stond tot de grootschalige stationsrenovatie in de hal van station Utrecht Centraal. Oorspronkelijk wees de bovenste figuur naar een digitaal bord dat erboven hing. Daarna is het naar Veendam verhuisd.

Kunstwerk 'L'incontro' ontworpen door Wim Steins op het stationsplein van station Veendam. Foto R. van Wissen, 26 juni 2021.

-