Gegevens station

Exploitatie

Op 18 oktober 1865 krijgt Almelo zijn eerste spoorverbinding. De spoorlijn loopt van Almelo via Oldenzaal naar Salzbergen in Duitsland. De spoorlijn is eigendom van de AS. Op 1 januari 1881 komt de spoorlijn Zwolle - Almelo in exploitatie. Op 1 september 1888 opent de KNLS / HSM de spoorlijn Deventer - Almelo. Vanaf 1 oktober 1906 is Almelo eindstation van de spoorlijn uit Mariënberg.

Gebouwen

Stationsgebouw I en II

In het bestaan van het station zijn er inmiddels 3 stationsgebouwen geweest. Het eerste stationsgebouw (1865 - 1882) is al voor het begin van de NOLS-spoorlijn vanuit Mariënberg vervangen door het tweede stationsgebouw. Het tweede stationsgebouw lijkt qua uitvoering op het stationsgebouw van Delft. Het bestaat uit een hoog middendeel met rechts een torentje en 2 niet-identieke vleugels.

Stationsgebouw II (1882 - 1962) gezien vanaf de straat. Ansichtkaart.

Stationsgebouw II met de loopbrug naar het eilandperron gezien vanuit de richting Hengelo. Ansichtkaart, afgestempeld op 11 december 1912.

Stationsgebouw III

In 1962 wordt stationsgebouw II vervangen door het derde exemplaar. Dit stationsgebouw kenmerkt zich door de moderne architectuur. Het bestaat uit een luifelconstructie boven een bescheiden ontvangstgebouw met grote toren met uurwerk. De officiële opening vindt plaats op 18 september 1962. Burgemeester Ravesloot verzendt treinbrieven naar zijn collega's in Enschede, Zwolle, Hardenberg en Deventer. De verst afgelegen steden in de provincie Overijssel. Namens de bevolking biedt de burgemeester de spoorwegen een raam aan. Dit raam wordt in de stationshal van het gebouw ingebouwd. De burgemeester roemt het stationsgebouw om zijn moderne uiterlijk en biedt de 5.000 forensen die dagelijks naar Almelo komen voordelen. Het oude stationsgebouw was de burgemeester een doorn in het oog.

Met ingang van 2 juli 2004 sluit de NS de loketten in de Almelose stationshal. Reizigers kunnen vanaf die datum terecht bij de kaartautomaten en bij de kiosk op het perron. Naast de kaart- verkoop verstrekt de kiosk ook reizigersinformatie. De kiosk is in 2004 geopend van maandag t/m vrijdag van 7.00 tot 19.00 uur, zaterdag van 8.00 tot 19.00 uur en zondags van 9.00 tot 19.00 uur.

Het derde stationsgebouw in Almelo vlak na de opening.

Huidige stationsgebouw van Almelo dat gedeeltelijk leeg staat. De kaartverkoop vindt plaats op het perron. Foto R. van Wissen, 4 september 2005.

Perrongebouw

Om meer ruimte te creëren voor de treinen wordt in 1907 een eilandperron van 430 meter gebouwd. In eerste instantie is het eilandperron met een loopbrug over de sporen heen te bereiken. Met de komst van het stationsgebouw III is het perron middels een tunnel vanuit het stationsgebouw bereikbaar. Op het perron bevinden zich oorspronkelijk 2 dienstgebouwen. Het perron is nagenoeg over de volledige lengte voorzien van een overkapping. Aan het eind van het perron bevindt zich in het midden het spoor (spoor 3) voor de treinen van en naar Mariënberg. In de 2 dienstgebouwen bevinden zich naast faciliteiten voor de reizigers ook voorzieningen van het treinpersoneel. In 1990 komt er aan het begin van het perron een eigentijdse kiosk. Vanaf 2004 moeten reizigers voor informatie en kaartverkoop eveneens bij de kiosk terecht.

Begin van het perron in Almelo. Het vertrekpunt van de treinen naar Mariënberg ligt helemaal aan het einde van het perron. Foto R. van Wissen, 4 september 2005.

-

In het voorjaar van 2024 maakt ProRail bekend dat rond 2030 een grootschalige renovatie gaat beginnen van de monumentale stationskap boven het middenperron. Vooruitlopend op de renovatie zullen eerst de fundamenten van de stalen staanders die de perronkap dragen worden aangepakt. De renovatie van de fundamenten staat gepland voor eind 2024 en 2025. De reizigers zullen van deze eerste renovatie weg overlast ervaren.

Locomotievenloods

Het station Almelo is in handen van de HSM. De Staatsspoorwegen hebben er geen voorzieningen. De HSM bouwt een rechthoekig stenen loods van 19,5 bij 11,2 meter (bestek HS-1048). Het dak is opgebouwd met Belgische spanten. De loods is voorzien van 2 sporen. Naast de locomotievenloods is een lage aanbouw van 11,4 bij 6,5 meter. In deze aanbouw bevinden zich een smederij en enkele andere dienstlokalen. Na het samengaan van de HSM en de MESS worden de afzonderlijke depots samengevoegd. Het locomotievendepot in Almelo sluit op 22 mei 1937. De treindienst Mariënberg - Almelo rijdt vanaf die datum vanuit het depot Hengelo.

Het gebouw links op de foto maakte vroeger deel uit van de tractievoorzieningen in Almelo. Het spoor rechts langs het gebouw ging naar de loods van de NOLS. Op de achtergrond een DH1 voor de dienst naar Mariënberg. Foto R. van Wissen 4 september 2005.

-

Emplacement

Het emplacement van Almelo bestaat uit een groot eilandperron. Aan de westkant van dit perron is er een inham waar de treinen naar Mariënberg vertrekken. Een zogenaamd 'zakspoor'. De zuidkant van deze inham is voorzien van een hek om te voorkomen dat de passagiers aan twee kanten in- en uitstappen.

Naast het eilandperron zijn een aantal goederensporen, bedrijven met spooraansluiting en havensporen. Deze worden gebruikt voor het opstellen van de goederentreinen in de richting Mariënberg. Ook de olietrein uit Nieuw-Amsterdam maakt van deze sporen gebruik. De trein maakt in Almelo kop en de diesellocomotief maakt plaats voor een elektrische locomotief. Met het verdwijnen van de olietrein komt aan het wisselen van locomotieven in Almelo een einde. De goederentreinen naar het industrieterrein Twente vertrekken eveneens van deze goederensporen. In de jaren 90 en 00 zijn de goederensporen voor een groot deel gesaneerd. Anno 2017 wordt het voormalige spoorweghavengebied omgebouwd naar appartementen met ligplaatsen voor plezierjachten.

Bij de verbetering van de spoorlijn Almelo - Mariënberg is ook het station Almelo aangepast. De loopafstand van de ingang van het station tot het vertrekpunt van de trein naar Mariënberg was behoorlijk lang. Door een dienstgebouw op het perron af te breken, kan het spoor verlengd worden. De loopafstand is nu een meter of 50 minder geworden.

In de periode 22 t/m 24 oktober 2019 worden de betonnen perronwanden van het vertrekspoor van de trein naar Hardenberg over de volledige lengte vervangen door nieuwe exemplaren. Het treinverkeer is in die periode aangepast en moeten de passagiers weer overstappen in Mariënberg.

Het is de bedoeling dat het zakspoor in 2020 wordt voorzien van bovenleiding, zodat het perron ook gebruikt kan worden voor de elektrische treinen tussen Almelo en Zwolle. Hoe dit logistiek gaat uitpakken met de treinen naar Mariënberg is nog onduidelijk. Uiteindelijk wordt in het voorjaar van 2022 boven het zakspoor een bovenleiding aangebracht. Er wordt gekozen van een constructie met een vaste stroomrail boven het spoor in plaats van de gangbare draadconstructie. Een dergelijke vaste stroomrail is recent ook toegepast in de tunnel van Delft. Het gebruik in Almelo van een vaste stroomrail zal mede ingegeven zijn vanwege de beschikbare ruimte in de kapconstructie boven het spoor en perron. Een draadconstructie vereist ook een bovenliggende draagconstructie die meer ruimte inneemt dan een stroomrail die met isolatoren wordt opgehangen.

In 2023 wordt het emplacement van Almelo flink op de schop genomen. Diverse componenten worden vervangen en vereenvoudigd. In de periode 8 tot en met 16 juli 2023 is er geen treinverkeer mogelijk tussen Mariënberg en Almelo vanwege de werkzaamheden. Arriva zet een vervangende busdienst in. Opmerkelijk is dat met de werkzaamheden ook de zijde waar de reizigers moeten in en uitstappen veranderd. Oorspronkelijk is de perronzijde aan de oostkant waar de treinen richting Deventer vertrekken. Na de werkzaamheden staan de hekken aan de andere zijde en is de open zijde aan de westkant waar de treinen richting Hengelo vertrekken.

De treinen naar Mariënberg vertrekken meestal van het middenperron. Foto R. van Wissen, begin jaren 80 van de 20e eeuw.

Bij de verbetering van de treindienst richting Mariënberg in 2016 is het vertrekspoor in de richting van de ingang van het station verlengd. Foto R. van Wissen, 26 januari 2017.

Almelo Aansluiting waar de spoorlijn uit Mariënberg aansluit op de spoorlijn uit Apeldoorn. Rechts het onderstation waar nog een deel van de spooraansluiting aanwezig is. Foto R. van Wissen, 4 september 2005.

Het 'zakspoor' is voorzien van een vaste stroomrail boven het spoor. Voor de overkapping staat het portaal waar de overgang tussen rijdraad en stroomrail plaats vindt. In de verte staat de stoptrein naar Apeldoorn gereed. Foto R. van Wissen, 3 augustus 2024.

Personeel

Op het station van Almelo is veel personeel actief. Voor de historie van de NOLS is een opsomming van het personeel van Almelo achterwegen gelaten.

Gegevens plaats

Algemeen

Almelo is een oude stad die in de loop der tijd is uitgeroeid tot een industriestad. Vooral in de eerste jaren van de 20e eeuw heeft Almelo een groot aantal fabrieken binnen haar grenzen. De fabrieken maken vooral textiel. Door de steeds hoger wordende personeelskosten moeten vele van deze fabrieken het afleggen tegen concurrentie uit lagelonenlanden.

In de 19e eeuw is het gebied rond Almelo opgedeeld in twee gemeenten. De ene binnen de stad heet Stad-Almelo. Buiten de stedelijke bebouwing is het Ambt-Almelo. Beide gemeenten hebben hun eigen burgemeester. In 1914 besluiten de beide gemeenten verder te gaan onder de naam Almelo.

Bestuur

Ten tijde van de oprichting van de NOLS is Almelo opgedeeld in een gemeente Stad-Almelo en Ambt-Almelo. Vanaf 1914 vormen beide gemeenten samen de gemeente Almelo.

Gemeente Stad-Almelo, tot 1914:

Gemeente Ambt-Almelo, tot 1914:

Gemeente Almelo, vanaf 1914:

Voorzieningen

Stationsrestauratie

In het perrongebouw is een stationsrestauratie gevestigd. Inmiddels is dit veranderd in een winkeltje waar reizigers koffie, broodjes en andere versnaperingen voor de treinreis kunnen kopen.

Voor het stationsgebouw stoppen stadsbussen en bussen naar verschillende plaatsen rond Almelo. De vervoersregio heeft afgedwongen dat de bussen gestoken zijn in een Twents rode kleur.

Onderin het ontvangstgebouw is jarenlang een fietsenstalling gevestigd. In april 2001 neemt fietsenmaker Bernard Klaassen afscheid van de stalling, die hij 38 jaar heeft geëxploiteerd. Bij de opening van het nieuwe gebouw kan de fietsenstalling 1000 fietsen herbergen. Later wat minder omdat er bij de ingang van de stalling een vitrine wordt gebouwd.

Busstation met diverse bussen in de rode Twents uitvoering naast het treinstation van Almelo. Foto R. van Wissen, 26 januari 2017.

-