Gegevens station

Daar Stadskanaal - Gasselternijveen bij de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal hoort, loopt de kilometertelling van Gasselternijveen tot Assen.

Exploitatie

Geopend als station aan de Staatsspoorlijn Meppel - Groningen in 1870. Op 15 juni 1905 wordt de verbinding naar Stadskanaal geopend. Een exacte datum wanneer het station is gesloten voor goederenvervoer is niet bekend. In 2015 zijn de goederensporen opgebroken.

Gebouwen

Stationsgebouw I

De NOLS maakt in Assen gebruik van de reeds aanwezige gebouwen van de Staatsspoorwegen. Het oorspronkelijke stationsgebouw is gebouwd in de vorige eeuw. Het ontwerp is een zogenaamd Waterstaat type. Tijdens de vele jaren trouwe dienst is het een aantal keren verbeterd en uitgebreid. In 1970 vindt nog een uitvoerige opknapbeurt plaats en is het gebouw alleen via de perronzijde toegankelijk. De NS vindt het station in de jaren 80 van de 20e eeuw niet meer aantrekkelijk voor de reizigers. Men ziet meer in een efficiënt ingericht nieuw gebouw. De gemeente Assen is niet in staat het gebouw van de ondergang te redden. De slopers kunnen begin 1988 hun gang gaan.

Stationsgebouw en stationsplein van Assen. Ansichtkaart uitgegeven door Jos Pe te Arnhem.

-

Stationsgebouw II

In april van 1988 is het stationsgebouw I afgebroken en is begonnen met de bouw van een nieuw plaatskaartenkantoor. Dit nieuwe stationsgebouw is ontworpen door architect ir. R.M.J.A. Steenhuis. Het hoogte punt van dit nieuwe bouwwerk wordt op 15 december 1988 bereikt. Op die dag wordt met een grote kraan de dakconstructie geplaatst. Op 6 juni 1989 kan het nieuwe station door de reizigers in gebruikt worden genomen. Op 14 november 1989 wordt op het voorplein bij het station een kunstwerk geplaatst.

Het 2e sationsgebouw van Assen met op de voorgrond het busstation. Foto Drents Archief, fotograaf Sake Elzinga (collectie Elzinga), fotonr. DA78004199003030002, 3 maart 1990.

Het 2e stationsgebouw van Assen met rechts het kunstwerk. Foto R. van Wissen, 19 juni 2005.

In het stationsgebouw zijn winkeltjes geïntegreerd. Tevens biedt het stationsgebouw direct toegang tot de tunnel naar het eilandperron. Passagiers kunnen zo veilig het perron bereiken en hoeven het spoor niet over te steken. Deze tunnel was al aanwezig, maar is met komst van stationsgebouw II zonder omweg bereikbaar. De sloop van stationsgebouw II is eind februari 2016 gestart. Het gebouw heeft het slechts 25,5 jaar volgehouden. Om de reizigers te kunnen ontvangen is ten zuiden van het gebouw een tijdelijke accommodatie gebouwd. Na de sloop zal gestart worden met de bouw van stationsgebouw III.

Stationsgebouw III

In 2012 zijn er grote plannen om het gehele stationsgebied opnieuw in te richten. De doorgaande weg voor het station moet ondergebracht worden in een tunnel. Het nog niet zo oude stationsgebouw II moet vervangen worden door een nieuw exemplaar dat iets verder van het spoor gezet moet worden. Daardoor kan er weer een perron 1 gemaakt worden voor de treinen van Groningen naar Zwolle. De plannen moeten vanaf 2014 worden uitgevoerd en het ligt in de verwachting dat aan het eind van het decennium stationsgebouw III een feit is.

In het voorjaar van 2017 wordt het perron en emplacement nagenoeg opnieuw aangelegd. In de periode 16 tot en met 30 april 2017 wordt een compleet nieuwe reizigerstunnel onder de sporen aangelegd. Daarnaast worden nieuwe sporen en wissels gelegd. Het treinverkeer is in die periode gestremd. Het stationsgebouw zal aansluitend gebouwd worden inclusief een overkapping. Het complete station moet voor de TT van Assen in 2018 gereed zijn en dienen als mooi visitekaartje voor de bezoekers. Na afloop van de werkzaamheden in het voorjaar van 2017 klacht de PvdA dat er op het nieuwe eerste perron geen (tijdelijke) schuilgelegenheid voor reizigers is. Op 15 september 2017 bezoekt Koning Willem Alexander de bouwactiviteiten.

Het derde stationsgebouw van Assen tijdens een wolkbreuk met op de voorgrond het standbeeld van stationshond Mannes. Foto R. van Wissen, 26 juni 2021.

-

In februari 2020 wordt het project door ProRail officieel afgesloten. Het stationsgebouw heeft een opmerkelijke houten kap die doorloopt tot boven het eerste perron. In juni 2021 wordt het kunstwerk stationshond Mannes weer op zijn plek voor het stationsgebouw geplaatst. Voor Kerst 2020 is het weggehaald om te worden opgeknapt omdat het zijn glans heeft verloren.

Locomotiefloods

In Assen laten de Staatsspoorwegen op kosten van de NOLS aan de noordkant van het emplacement een enkelsporige locomotiefloods bouwen. De aanbesteding vindt zonder nummer plaats op 21 november 1904. Aan de achterzijde, dwars op de lengterichting van de loods bevindt zich een lager gebouwtje met kantoren en een werkplaats. De loods heeft een lengte aan de buitenkant van 38,77 meter. Het hoge gedeelte waar de locomotief kan staan heeft een breedte van 6,44 meter. De lagere achterzijde heeft een breedte van 12,44 meter. In het gebouw zijn de volgende ruimtes en voorzieningen aangebracht, een opstelplaats van locomotieven van 33 x 6 meter met daaronder een askuil van 29 x 1,20 meter, een werkplaats van 5 x 4 meter, een bergplaats van 5 x 3,78 meter en een verblijf voor machinisten van 5 x 4 meter. Bij de bouw heeft de aannemer een klein beetje meerkosten. In totaal kan de aannemer NLG 133,635 claimen. Assen krijgt nooit de status van officieel depot. De afdeling Weg en Werken van de Staatsspoorwegen nemen de loods later in gebruik voor het opslaan van goederen.

Overzicht van het emplacement van Assen. Op de voorgrond de locomotievenloods voor de NOLS. Ansichtkaart uitgegeven door G.F. Hummelen te Assen. Ansichtkaart is afgestempeld in september 1905.

Voormalige locomotiefloods in Assen. Foto R. van Wissen, 19 juni 2005.

De muren zijn wit geschilderd. De grote toegangsdeur voor de locomotief is vervangen door een kleinere maar nog steeds ruime toegangsdeur met daarboven een raam. De rest van de sparing is dichtgemetseld. Op het gebouw wordt helaas regelmatig graffiti aangebracht.

Sinds 1983 huurt de Modelspoorclub Assen het achterste gedeelte van de loods. In mei 2004 wordt de huur echter opgezegd. In het voorste gedeelte en de zolder die boven het voormalige spoor gebouwd is, zit de stichting Mat 54. Deze stichting houdt treinstel 766 rijvaardig. Om ooit nog eens de stoelopstelling aan te passen, bezit de stichting vele banken uit inmiddels gesloopte Mat 54 treinstellen. Deze staan opgeslagen in de loods in Assen.

In 2006 geeft de gemeente Assen toestemming om de locomotiefloods af te breken. De Historische Vereniging Assen probeert de loods nog te redden door een bezwaarschrift in te dienen bij de gemeente. De commissie bezwaarschriften van de gemeente Assen beslist echter dat de vereniging geen recht van spreken heeft. In de statuten van de vereniging staat dat het doel van de vereniging is om studie naar de geschiedenis van Assen te bevorderen en de kennis over die geschiedenis te verbreiden. Over het in stand houden en het voorkomen van de sloop van karakteristieke panden zeggen de statuten niets. Het bezwaar van de vereniging is daarmee ongegrond verklaart! In oktober 2006 is de loods afgebroken. Tastbare herinneringen aan de NOLS zijn daarmee in Assen niet meer te vinden.

Na de afbraak van de locomotiefloods is dit alles wat er overgebleven is. Foto W. de Lange, 27 oktober 2006.

-

Privaatgebouwtje

Bij de locomotiefloods wordt een privaatgebouw neergezet, met hetzelfde bestek als de locomotiefloods. Dit gebouwtje heeft de afmetingen van 2,55 x 1,33 meter. Het gebouwtje is inmiddels afgebroken.

Takkenbossenbergplaats

Bij de locomotiefloods wordt een houten takkenbossenbergplaats neergezet, met hetzelfde bestek als de locomotiefloods. Dit gebouwtje heeft de afmetingen van 5 x 5 meter. Het gebouwtje is inmiddels afgebroken.

Steenkolenbergplaats

Bij de locomotiefloods wordt een steenkolenbergplaats neergezet, met hetzelfde bestek als de locomotiefloods. Dit gebouwtje heeft de afmetingen van 20 x 5 meter. Het gebouwtje is inmiddels afgebroken.

Kantoorgebouw Vaart ZZ

Om de bouw te begeleiden huurt de NOLS een pand aan de Vaart ZZ in Assen. In het gebouw hebben enkele medewerkers hun kantoor. Na beëindiging van de bouwactiviteiten wordt de huur weer opgezegd.

Emplacement

In 1902 is er een aansluiting gemaakt voor een stapelplaats van de NOLS. Van 1904 tot 1909 is het emplacement uitgebreid. De treinen van en naar Stadskanaal staan direct naast het stationsgebouw. Om daar te komen moeten ze de doorgaande sporen oversteken. Het spoor heeft aan het einde een wissel waardoor de locomotief van de trein kan omlopen, via een 2e spoor. De locomotief kan van hieruit doorrijden naar de locomotiefloods of de draaischijf naast de loods.

De draaischijf heeft een diameter van 13,5 meter. De onderbouw van de draaischijf wordt aanbesteed door de Staatsspoorwegen op kosten van de NOLS met hetzelfde bestek waarmee ook de locomotiefloods en de bijbehorende gebouwtjes zijn aanbesteed. De draaischijf is te bereiken via 2 sporen.

In mei 1952 vindt de feestelijke opening plaats van de elektrificatie van de spoorlijn Zwolle - Groningen. De doorgaande sporen zijn in de voorafgaande maanden onder de draad gebracht.

De drukke overweg in de Rolderstraat ten noorden van het emplacement is al een tijdlang een bron van ergernis voor het steeds meer toenemende autoverkeer. De bewaakte overweg is vanwege het treinverkeer regelmatig gesloten. Begin jaren 50 van de 20e is de gemeente Assen al bezig met het uitwerken van een plan voor een tunnel. Op 16 juni 1960 stemt de gemeente raad van Assen in om de overweg te vervangen door een tunnel. Aan de zijkant van de tunnel is ruimte ingericht voor fietsers en voetgangers. De tunnel zal tevens de Overcingellaan, de weg parallel aan het het spoor, onderlangs passeren. In juli 1961 vindt de aanbesteding van de tunnel plaats. Tijdens de bouw is de Overcingellaan onderbroken en moet het verkeer door het centrum rijden. In juni 1962 heeft de aannemer alle grond uitgegraven en is begonnen met het storten van het beton. In december 1963 is de Overcingellaan weer berijdbaar en kan het station weer vanaf het noorden rechtstreeks bereikt worden. De officiële opening van de tunnel vindt plaatst op 12 mei 1964.

In 1965 wordt het voormalige NOLS-perronspoor opgeruimd, evenals het restant van de sporen naar de draaischijf en de locomotiefloods. De draaischijf en het spoor in de loods zelf zijn al eerder opgebroken. In 1961 zijn ook de spooraansluitingen aan de oostzijde van het emplacement naar Drentex en Wilco verdwenen. Op de plaats waar de spoorlijn uit Rolde bij de spoorlijn uit Groningen komt, heeft een 3-sporige seinbrug met mechanische armseinen over de sporen gestaan.

Om een veilige en permanenten toegang naar het eilandperron te krijgen, is een perrontunnel aangelegd. De ingang van de tunnel lag op het eerste perron aan de zuidzijde van stationsgebouw I. Over de ingang van de tunnel is een eenvoudig afdakje gebouwd. Daarnaast biedt de Vredeveldtunnel, die aangelegd is voor fietsers en voetgangers naar Assen oost, toegang tot het eilandperron. De breedte van het eilandperron is relatief smal en zeker in de spits aan de kleine kant. In de maanden mei, juni en juli van 1981 is de perrontunnel vanwege renovatiewerkzaamheden gesloten. Het eilandperron is alleen via de Vredeveldtunnel bereikbaar. Met de komst van stationsgebouw II is de perrontunnel geïntegreerd in de infrastructuur van het gebouw. Reizigers lopen door het stationsgebouw direct de tunnel in. Tijdens de bouw van stationsgebouw II is de perrontunnel gesloten en moeten reizigers het overpad of de Vredeveldtunnel gebruiken.

Ter hoogte van de fietsenstalling aan de noordzijde ligt een overpad dat toegang geeft tot het eilandperron. Dit overpad is voorzien van een hek dat alleen op verzoek door personeel te openen is. Voor de bouw van stationsgebouw II wordt het overpad voorzien van automatische slagbomen. Dit is nodig omdat tijdens de bouw de perrontunnel niet toegankelijk is. Na de heropening van de perrontunnel blijft het overpad noodzakelijk om ook mindervaliden toegang tot het perron te geven. De perrontunnel en de Vredeveldtunnel hebben namelijk alleen trappen en geen liften. Op het eilandperron staan wachtruimtes voor de passagiers. Het eerste spoor langs het stationsgebouw heeft geen perron meer. Achter het oostelijke spoor langs het eilandperron liggen nog 2 goederensporen die nog maar sporadisch worden gebruikt. Aan de noordzijde is nog 1 kopspoortje aanwezig voor het stallen van goederenwagons.

De ruimte tussen de locomotiefloods en het stationsgebouw waar voorheen het perron van de NOLS-treinen en de locomotievenverzorging plaats vond, maakt geen onderdeel meer uit van het emplacement. Het terrein is na de afbraak van de locomotiefloods gesaneerd en onttrokken aan het emplacement. Er staan enkele gebouwen en er is een parkeerplaats van de reizigers.

In 2012 presenteert de firma Railinfra Solutions een rapportage op de basis van de FIS (Functioneel Integraal Spoorontwerp) richtlijnen van ProRail een herontwerp van het emplacement van Assen. De bedoeling is dat de gehele spoorse infrastructuur op de schop gaat. Van sporen, perrons tot zelf het vrij nieuwe stationsgebouw alles moet aangepast worden naar de eisen van de 21e eeuw. In 2014 moeten de werkzaamheden beginnen. Als eerste zal het emplacement gesaneerd worden. Een 7-tal wissels zal komen te vervallen. De kans op verstoringen van de treindienst moet hiermee drastisch worden verlaagd. Dit gaat ten koste van de flexibiliteit, maar de punctualiteit heeft voor ProRail de hoogste prioriteit. Daarna wordt de voetgangerstunnel verbeterd en wordt spoor 1 geschikt gemaakt voor het laten stoppen van lange intercity treinen. Vooruitlopend op de werkzaamheden is ProRail van plan om in augustus 2014 de goederensporen op te laten breken.

In de 2e helft van 2015 maken de spoorse aannemers bekend dat ze voorlopige geen capaciteit hebben om de aanpassingen van het emplacement in Assen uit te voeren. Voor de werkzaamheden van de projecten DSSU (Door Stroom Station Utrecht) en SAAL (Schiphol Amsterdam Almere Lelystad) is dermate veel personeel nodig dat er geen capaciteit is om gelijktijdig andere projecten uit te voeren. Op 23 november 2015 begint ProRail de procedure voor het aanbesteden van de werkzaamheden in Assen. De werkzaamheden bestaan o.a. uit het saneren van de bestaande sporen, het maken van een tunnel in ruwbouw en een eilandperron, het maken van een keervoorziening voor de treinen uit Groningen, het maken van een perron langs spoor 1 en het aanpassen van de energievoorziening en beveiliging.

Om de bouw van stationsgebouw III mogelijk te maken, wordt zuidelijk van stationsgebouw II een tijdelijke voorziening gemaakt. voor de toegang tot het eilandperron wordt een brug gebouwd. Deze brug is voorzien van liften. Het overpad aan de noordzijde wordt gesloten. In het voorjaar van 2017 van 16 tot en 30 april wordt er een volledig nieuw emplacement bestaande uit 3 sporen met perrons aangelegd. Alle goederensporen zijn verdwenen. Tijdens de werkzaamheden is het treinverkeer rond Assen gestremd en moeten reizigers met bussen vervoerd worden. Aan het eind van de werkzaamheden heeft ProRail 3,9 kilometer nieuw spoor met bijbehorende dwarsliggers en bovenleiding laten aanleggen. Om het treinverkeer te kunnen sturen zijn er 11 nieuwe wissels aangelegd met bijbehorende seinen en beveiliging.

Personeel

Op het station van Assen is veel personeel actief. Voor de historie van de NOLS is een opsomming van het personeel van Assen achterwegen gelaten.

Gegevens plaats

Algemeen

Assen is de provincie hoofdstad van Drenthe. Dit heeft tot gevolg dat er veel mensen van en naar Assen reizen. Daarnaast zijn er vanuit Assen goede verbindingen naar Groningen en Zwolle. In 1968 wordt de stationsstraat en de aansluiting van het station aangepast. In 1987 gaat het gehele voorterrein van het station grootschalig op de schop. Langs de Overcingellaan vinden sloopwerkzaamheden plaats. Er wordt o.a. een nieuw parkeerterrein aangelegd.

Bestuur

Assen is een zelfstandige gemeente. In de periode 1880 tot heden heeft Assen de onderstaande burgemeesters gehad.

Voorzieningen

Algemeen

De eerste bussen reden tot aan het stationsgebouw en stonden voor de deur geparkeerd. De bussen staan hoofdzakelijk aan de noordelijke kant van het gebouw. Met het toenemende busvervoer is de beschikbare ruimte te klein en ontstaat een onoverzichtelijke toestand. Schuin voor het stationsgebouw tegenover de goederenloods wordt een busstation gebouwd. Alle bussen kunnen hier naast elkaar staan langs een groot aantal perrons waar de reizigers kunnen wachten. Borden op de perrons maken de passagiers duidelijk welke bus waar stopt. Vanaf hier vertrekken de bussen richting de omliggende steden en dorpen. Bij de reconstructie van het stationsplein eind jaren 80 verhuist het busstation meer naar het zuiden. Nu staan de vertrekkende bussen haaks op het spoor.

Busstation nabij het stationsgebouw van Assen met een groot aantal bussen van diverse exploitanten. Ansichtkaart uit de collectie van het Drents Archief, fotonr. Ag05579, jaren 50 van de 20e eeuw.

Busstation nabij het stationsgebouw van Assen met bussen van Qbuzz naar o.a. Groningen en Leeuwarden klaar voor vertrek. Foto W. de Lange, 1 september 2010.

Stationskoffiehuis later Hotel "Overcingel"

Tegenover het station aan het Stationsplein is een stationskoffiehuis gevestigd. In dit gebouw neemt later Hotel "Overcingel" zijn intrek.

Stationskoffiehuis aan het begin van de 20e eeuw. Ansichtkaart.

-

Stationsrestauratie

In het nieuwe stationsgebouw II bevindt zich een stationsrestauratie.

Anno 2010 zijn er in het stationsgebouw een "To Go" van Albert Heijn gevestigd en een Douwe Egberts Koffie Café.

Stationsrestauratie van Assen. Ansichtkaart.

Hal van het stationsgebouw met links het Douwe Egberts café en rechts de "To Go" van Albert Heijn. Foto W. de Lange, 1 september 2010.

De AH-winkel is gericht op reizigers die gauw nog even wat te eten willen kopen als mensen 's avonds thuis komen met de trein of een versnapering mee willen nemen in de trein. AH "To Go" is een gemakswinkel met snelle en gezonde oplossingen voor op het werk, thuis of onderweg. AH heeft verspreid over Nederland circa 1.200 van dergelijke winkels.

In het Douwe Egberts Koffie Café draait alles om koffie. Het café richt zich op bezoekers die willen genieten van de lekkerste koffie, in welke vorm dan ook. Wanneer je niet thuis, of het werk of in de collegezaal zit. De etablissementen worden op franchisebasis geëxploiteerd. Uiteraard is de koffie die geschonken wordt van het merk Douwe Egberts. Inmiddels zijn er in Nederland een 10 tal van dergelijke cafés.

Rijwielshop "Grootjans"

Rechts van het stationsgebouw heeft de firma Grootjans een rijwielshop en fietsenstalling. De firma Grootjans exploiteert ook de rijwielstalling van station Emmen.

Rijwielshop "Grootjans" te Assen. Foto R. van Wissen, 19 juni 2005.

-