Gegevens halte

Exploitatie

Geopend als halte aan de spoorlijn Zwolle - Hardenberg. Op 1 juli 1905 wordt de spoorlijn verlengd naar Coevorden en op 1 november 1905 verlengd naar Stadskanaal. Na de sluiting van het gedeelte Emmen - Gasselternijveen in oktober 1938 loopt de spoorlijn tot Emmen, met uitzondering van een kleine opleving in en na de Tweede Wereldoorlog als het stuk tussen Emmen - Gasselternijveen heropend wordt.

Vanaf de dienstregeling 1970 stoppen de meeste treinen op het traject Zwolle - Emmen niet meer in Bergentheim, maar rijdt de trein Almelo - Mariënberg door naar Hardenberg met een stop in Bergentheim. De Bergentheimers hebben geprobeerd de NS er te van overtuigen om het station in 1987 bij de elektrificatie weer te heropenen. De NS ziet dit idee niet zitten, omdat hierdoor de reistijd Zwolle - Emmen nadelig wordt beïnvloed, zonder dat er veel meer reizigers tegenover zouden staan.

Gebouwen

Haltegebouw

Het haltegebouw is aanbesteed met bestek NOLS-17. In het bestek staat officieel stationsgebouw om de bewoners en aandeelhouders uit Bergentheim tegemoet te komen. Feitelijk is het qua bouwvorm echter een haltegebouw. Het haltegebouw van Bergentheim blijkt na de opening al direct te klein te zijn. Gemeente en bewoners van Bergentheim hebben de NOLS bij de bouw van de halte hier al voor gewaarschuwd en gevraagd naar een volwaardig stationsgebouw zoals in Hardenberg en Gramsbergen. De NOLS verwachtte van en naar Bergentheim echter weinig vervoer.

Haltegebouw Bergentheim na de uitbreiding in 1906. Foto is gepubliceerd in het Huis Oud en Nieuw in 1914.

Haltegebouw Bergentheim zonder goederenloods aan de linker kant. Achter het gebouw staat wel een houten loods of oude goederenwagen. Ansichtkaart uitgegeven door Wed. W. v.d. Sluis te Bergentheim.

Op 24 april 1906 besteden de Staatsspoorwegen onder nummer SS-1050 de uitbreidingswerkzaamheden aan. Aan de zuidzijde van het haltegebouw wordt een nieuw stuk gebouwd. Aan het haltegebouw bouwt de aannemer een houten goederenbergplaats met een doorgang naar het haltegebouw. In de oorlog raakt de loods zwaar beschadigd bij een bombardement op 30 maart 1945 (?) door een vliegtuig van de 2nd Tactical Airforce (RAF). Op dezelfde plaats zet de NS direct na de oorlog een oude z.g. gesloten goederenwagen neer om o.a. te dienen als fietsenstalling. Na een aantal jaren (1948?) wordt opnieuw een goederenloods gebouwd, maar nu van steen. De goederenwagen wordt achter een boerderij aan het kanaal in Brucht (vlak bij Bergentheim) geplaatst. De muur van het haltegebouw waar de goederenloods tegenaan is gebouwd is geplamuurd.

Het haltegebouw is na de sluiting als woning blijven staan. In augustus 1993 is het gebouw inclusief de loods gesloopt om de machinisten meer zicht op de spoorlijn te geven. Het tegeltableau met de naam is voorzichtig uit het haltegebouw verwijderd en opgeslagen op de gemeentewerkplaats te Hardenberg. Het is de bedoeling om het tegeltableau in te bouwen in een nieuw cultureelcentrum. Dit is tot op heden echter niet gebeurd. Het tegeltableau is gaan rondzwerven en is in 2010 door spoorwegliefhebbers voor het laatst gezien en toen lag hij bij een bouwbedrijf. Het tegeltableau is inmiddels gebroken en de sierrand is grotendeels afgebrokkeld. Het vermoeden is dat tegeltableau inmiddels helaas is vernietigd. Wie echter weet waar het tegeltableau is, kan zich melden bij Wichor Bramer (www.stationsweb.nl). In een vergadering van plaatselijk belang Bergentheim in 2014 wordt geopperd om van het tegeltableau een monument te maken als het gevonden wordt. Plaatselijk belang gaat echter voor de optie om het tegeltableau in te bouwen in het nieuwe stationsgebouw, dat bij een heropening van het station gebouwd moet worden. Tot op de dag van vandaag vechten de inwoners van Bergentheim voor een heropening van het station.

Haltegebouw Bergentheim op de laatste dag voor de sluiting. Foto F.J. Hoevenagel, 31 mei 1975.

Op de plaats van de vroegere halte Bergentheim herinnert alleen de grote kastanjeboom nog aan het verleden. Foto R. van Wissen, 11 juni 2006.

In de 2019 doen de gemeente Hardenberg en de provincie Overijssel een quickscan naar de heropening van het station Bergentheim. Heropening zou 80 tot 190 nieuwe reizigers per dag trekken, bovenop de inwoners die nu al in Mariënberg of Hardenberg instappen. De exploitatiekosten van de spoorlijn zouden met € 170.000 tot € 600.000 stijgen. Daarnaast moet de overweg nabij het station vervangen worden door een tunnel, omdat nieuwe inpassingseisen van ProRail geen overweg in de nabijheid van een station toestaan. Alleen deze tunnel met alle voorzieningen kost circa 25 miljoen Euro. Eind mei 2019 wordt de conclusie getrokken dat heropening van het station er voorlopig niet in zit.

Het haltegebouw ligt met een zijstraat verbonden aan de Fliersdijk. In Bergentheim bestaat ook een Stationsweg maar die ligt aan de andere kant van de spoorlijn. De Stationsweg loopt vanaf de overweg in de Fliersdijk met boog om het dorp naar het doorgaande kanaal.

De restanten van het tegeltableau van de halte Bergentheim op het erf van een bouwbedrijf. Foto W. Bramer (www.stationsweb.nl), 2010.

-

Privaatgebouw

Het privaatgebouw is aanbesteed met bestek NOLS-17. Het privaatgebouw staat westelijk van het haltegebouw. Het privaatgebouw is na de Tweede Wereldoorlog nog aanwezig. Op een foto uit 1960 staat het privaatgebouw er nog. Inmiddels is het privaatgebouw afgebroken.

Tekening van het privaatgebouw zoals dat bij de halte Zuidbarge heeft gestaan. Tekening R. van Wissen.

Haltegebouw met links achter de boom het privaatgebouw. Ansichtkaart uitgegeven door Joh. Bolks en fotograaf C. Sanders te Coevorden.

-

Goederenbergplaats

Zie tekst haltegebouw.

Het gesloten haltegebouw van Bergentheim met op de voorgrond de goederenbergplaats tijdens de spoorverdubbeling. Foto R. van Wissen, 16 maart 1986.

-

Emplacement

Bij de bouw heeft Bergentheim een standaard NOLS-emplacement met een doorgaand spoor. De goederenfaciliteit ligt ten oosten van het haltegebouw. Tevens is er een aansluiting van een spoorweghaven. Via dit havenspoor is ook het emplacement van de turfstrooiselfabriek van de firma Van Roijen bereikbaar. Het havenspoor is vanaf het hoofdspoor niet rechtstreeks in te rijden, maar de trein moet vanuit de richting Hardenberg een keer heen en weer steken. Het havenspoor loopt vanaf het emplacement van Bergentheim met een grote boog naar het kanaal. Hier is een spoorweghaven aangelegd. In de spoorweghaven kunnen producten worden overgeladen van de boot op de trein en omgekeerd. Er wordt vooral turf van de boot op de trein overgeladen.

Met de aanbesteding van bestek SS-1156 in 1908 krijgt Bergentheim een volwaardig kruisspoor met een 2e perron en een stationsbeveiliging. Het volwaardige kruisspoor komt in 1911 in dienst. In 1919 wordt aan de zijde Mariënberg een voorsein geplaatst.

De noordoostzijde van de halte Bergentheim bij km 33,75, met het binnenkomend treinstel NS DE2 86 als trein 3032 (Emmen - Zwolle) en links de laad- en losplaats met kopspoor en daarop een gesloten goederenwagon type S-CHR. Rechts achter het hek is nog het verloop te zien van de vroegere sporen naar de haven. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 22 april 1960.

-

In 1948 wordt het wissel naar het havenspoor van het emplacement verwijderd. De aansluiting van de turfstrooiselfabriek op het havenspoor is al een jaar eerder verwijderd. Het goederenspoor aan de westzijde van het emplacement naast het haltegebouw wordt volgens een lijst van de Nederlandse Spoorwegen uit 1960 gebruikt door de firma W. Klinkien, Brandstoffenhandel uit Bergentheim.

In de zomer van 1970 breekt de NS het tweede spoor op. Later (na 1973) volgt het nutteloos geworden 2e perron. Het goederenspoor naast het haltegebouw verwijderen de Nederlandse Spoorwegen in 1971. Met de elektrificatie en moderniseringswerkzaamheden in de periode 1985 - 1987 wordt in het kader van de spoorverdubbeling Mariënberg - Gramsbergen op de plaats van het voormalige tweede spoor het nieuwe spoor richting Coevorden gelegd.

Beveiliging

De inrijseinen A en D en wissels worden bediend met een Alkmaarse Handelinrichting die op het perron voor het haltegebouw staat. Voor de uitrijseinen B en C die pas geplaatst worden bij de invoering van het blokstelsel A op het baanvak Dalfsen - Coevorden in 1959 wordt een losstaande Hoge Handelinrichting bijgeplaatst. Voor de bediening van de overwegbomen is eveneens een aparte handelinrichting aanwezig.

In het bedieningsvoorschrift van 1958 staan nog 3 wissels vermeld voor het emplacement van Bergentheim. Wissel 1 is het inrijwissel aan de zijde Mariënberg. Wissel 2 is voor de aansluiting van het goederenspoor naar het stationsgebouw. Wissel 5 is het inrijwissel aan de zijde Hardenberg. Er zijn 4 seinen. Sein A is het inrijsein aan de zijde Mariënberg en heeft een voorsein. Sein B en C zijn de uitrijseinen in de richting Mariënberg respectievelijk Hardenberg en gelden voor beide stationssporen. Sein D is het inrijsein vanuit de richting Hardenberg en eveneens voorzien van een voorsein. Doorrijdende treinen mogen in beide richting zowel spoor 1 als spoor 2 gebruiken.

Spoorweghaven

Van het emplacement van Bergentheim loopt een spoor naar de Mollinksvaart. Langs de Mollinkvaart vindt de overslag van boot op trein en omgekeerd plaats. De spooraansluiting van de turfstrooiselfabriek is in te rijden via het havenspoor. Het havenspoor ligt aan de oostzijde van het water. De spoorwegen verlengen het havenspoor met 80 meter vanaf 1918 en de werken worden in 1920 als gereed gemeld. Na het beëindigen van de turfwinning in de omgeving wordt het havenspoor op enkele uitzondering na niet meer gebruikt.

Getuige een foto in "Op de Rails" 2019-6 is de spoorweghaven in mei 1945 gebruikt voor het laden van aardappels. Deze aardappels zijn hard nodig om de bevolking in het westen van Nederland te voeden. Rond 1948 breekt de NS het havenspoor af. Het water van de spoorweghaven is inmiddels gedempt.

Spoorweghaven Bergentheim, sjouwers dragen manden met turf uit boten naar de gereedstaande goederenwagens. Collectie Het Geheugen/Koninklijke Bibliotheek, augustus 1932.

Spoorweghaven Bergentheim, sjouwers dragen manden met turf uit boten naar de gereedstaande goederenwagens. Op de boot een reclamebord van de firma Van Roijen uit Bergentheim. Collectie Het Geheugen/Koninklijke Bibliotheek, augustus 1932.

Personeel

Op de halte Bergentheim hebben meerdere mensen gewerkt. Hieronder staat een overzicht van diverse personen en functies zover bij de auteur bekend, gebaseerd op de overzichten uit "Het Utrechts Archief" en publicaties in kranten en boeken. Het overzicht is niet compleet en zal waar mogelijk worden aangevuld. De personen zijn ingedeeld naar de laatste functie die ze op de halte Bergentheim hebben vervuld.

Gegevens plaats

Algemeen

De turfindustrie heeft een grote invloed gehad op de geschiedenis van de plaats Bergentheim. De heer Van Roijen begint in de plaats een turfstrooiselfabriek. De erven van de heer Van Roijen zorgen er voor dat Bergentheim op de spoorlijn van de NOLS wordt aangesloten. De erven van de heer Van Roijen zijn een van de particuliere aandeelhouders van de NOLS. Om de aanleg te bespoedigen geven de erven van de heer Van Roijen enkele van hun percelen weg aan de NOLS. De NOLS zelf verwacht niet zo veel van het verkeer van en naar Bergentheim. In de plannen gaat de NOLS dan ook uit van een halteplaats. Om aandeelhouder en groot grondbezitter Van Roijen niet te veel tegen de haren in te strijken wordt er in de correspondentie steevast over een volwaardig station gesproken. Van Roijen dringt er bij het bestuur van de NOLS herhaaldelijk op aan de aanleg te versnellen. Op het moment dat de spoorlijn in dienst zou komen, beschikt hij over een snelle manier om zijn turf af te voeren. Zand nodig voor het talud wordt gehaald uit de 'Ballastputte' vlak bij Bergentheim.

In het najaar van 2001 houdt de werkgroep Plaatselijk Belang een onderzoek naar de interesse onder de bevolking om het station van Bergentheim te heropenen. Inmiddels in men al weer 8 jaar bezig om de politiek en met name NS-Reizigers te overtuigen van het nut van de heropening van het station. Veel inwoners gaan er vanuit een station in het dorp de leefbaarheid sterk verbeterd. Ondanks alle inspanningen van de werkgroep is er tot op heden geen aanzet bij NS-Reizigers om het station te heropenen. Mogelijk dat een nieuwe vervoerder er na de Europese aanbesteding meer brood in ziet.

Bestuur

Bergentheim maakt onderdeel uit van de gemeente Ambt-Hardenberg en later Hardenberg. Zie voor meer informatie station Hardenberg.

Voorzieningen

Stationskoffiehuis 'Roelof Raak'

In 1905 bouwt timmerman Roelof Raak en zijn echtgenote Zwaantje Pullen een pand nabij het haltegebouw van Bergentheim. In dit pand exploiteert Roelof Raak een stationskoffiehuis. Het perceel, ter plaatse kadastraal bekend als H-1991, bestemd voor het stationskoffiehuis heeft Roelof Raak gekocht van landbouwer Gerrit Jan Bolks. Roelof heeft een actieve rol in het sociale leven van Bergentheim. In 1910 wordt hij redacteur van het weekblad 'De Vechtstreek'. Een functie die hij overneemt van hoofdonderwijzer Otten uit Rheeze. In 1914 wordt Roelof Raak plaatsvervangend telefoonkantoorhouder.

Zeker in de eerste jaren van haar bestaan is het stationskoffiehuis een belangrijke plek in Bergentheim. Het stationskoffiehuis heeft in ieder geval in de periode 1905 t/m 1928 bestaan. De gelegenheid wordt ook gebruikt voor locale bijeenkomsten en veilingen. Roelof Raak verhuist in december 1938 naar Deventer waar hij niet lang daarna op 11 juni 1940 komt te overlijden. Zijn weduwe Zwaantje Pullen overlijdt op 25 november 1955. Op het perceel waar het stationskoffiehuis heeft gestaan, wordt in 1963 een dubbel woonhuis gebouwd. Deze woningen staan ter plaatse bekend als C-157 en C-158 en liggen pal naast de overweg in de spoorlijn. Bij de invoering van straatnamen in 1966 krijgen de huizen de aanduiding Fliersdijk 4 (C-157) en Fliersdijk 2 (C-158). De exacte locatie van het voormalige stationskoffiehuis is het perceel van Fliersdijk 4. [Bron: historische projecten / geheugen van Hardenberg]