Gegevens station

Exploitatie

Geopend als station aan de spoorlijn Groningen - Delfzijl van de Staatsspoorwegen. Op 1 augustus 1910 uitgebreid met de verbinding vanuit Zuidbroek. Op 1 juli 1929 uitgebreid met de verbinding vanuit Groningen via Weiwerd naar Delfzijl. De verbinding vanuit Zuidbroek sluit 1 december 1934.

Sinds enkele jaren wordt de overgebleven spoorlijn Groningen - Delfzijl geëxploiteerd door NoordNed, welke maatschappij inmiddels onderdeel uitmaakt van de firma Arriva.

Gebouwen

Stationsgebouw

Het stationsgebouw is van het Waterstaat type. Het stationsgebouw maakt oorspronkelijk deel uit van de spoorlijn Groningen - Delfzijl. Vanaf 1910 maakt ook de NOLS gebruik van de faciliteiten. In de loop der tijd zijn er weinig veranderingen aan het stationsgebouw uitgevoerd.

Stationsgebouw in Delfzijl Ansichtkaart uitgegeven door L. Dost Boek- en papierhandel te Delfzijl. Ansichtkaart is gestempeld in 1931.

Het uiterlijk van het stationsgebouw van Delfzijl is in al die jaren weinig veranderd. Foto R. van Wissen, 25 september 2006.

Emplacement

Vlak voor het reeds bestaande emplacement Delfzijl van de spoorlijn uit Groningen bereikt de NOLS-lijn het eindpunt. Met de komst van NOLS is het emplacement uitgebreid. In Delfzijl is een locomotievendepot van de Staatsspoorwegen aanwezig. De NOLS bouwt zelf in Delfzijl geen eigen faciliteiten. In 1921 worden de perrons verbreed. Tegenwoordig kan de dienst onder normale omstandigheden worden uitgevoerd vanaf één perron. Een laag tweede perronnetje kan in de eventueel voorkomende gevallen worden aangedaan. Vanaf het station loopt de spoorlijn door naar de havens. De oude havens worden tegenwoordig nog zelden aangedaan. Daarentegen wordt het nieuwe fabrieksterrein ten oosten van Delfzijl dagelijks aangedaan.

Brug Damsterdiep

Vlak voor het Damsterdiep bij kilometer 23,039 kruist de NOLS de weg Farmsum - Appingedam. De overspanning van de brug is 5 meter. Vlak daarna bij kilometer 23,215 volgt de vaste brug over het Damsterdiep. Deze brug heeft een overspanning van 29 meter. Aan de overkant volgt bij kilometer 23,270 nogmaals een brug over een weg. Deze brug heeft maar een breedte van 3,5 meter.

Personeel

Op het station van Delfzijl is veel personeel actief. Voor de historie van de NOLS is een opsomming van het personeel van Delfzijl achterwegen gelaten.

Gegevens plaats

Algemeen

Delfzijl is ontstaan op de plek waar in de 13e en 14ee eeuw drie sluizen zijn gebouwd bij de monding van de Delf, het latere Damsterdiep: de Slochterzijl, de Scharmerzijl en de Dorpsterzijl. Aan deze sluizen ontleent Delfzijl, dat voor het eerst in 1303 als zodanig wordt genoemd, zijn naam. Delfzijl ligt aan de monding van de Eems. Via deze waterweg heeft men de verbinding met de Waddenzee, die op zijn beurt weer uitmond in de Noordzee. Van hieruit heeft men vooral goede verbindingen met de Scandinavische landen. Al vele decennia lang wordt er vanuit Delfzijl handel gedreven. De aanwezigheid van verschillende schepen en hun bemanning zorgde voor veel afwisseling in het dorp.

In de 19e eeuw maakt de gemeente Delfzijl een snelle groei door. De ruim 3000 inwoners in 1811 hebben zich in 1851 vermeerderd tot 4375 en in 1900 wonen er bijna 7500 mensen. Na de Tweede Wereldoorlog zet de groei versneld door. In 1940 wonen er 10.000 mensen in Delfzijl, in 1950 bijna 11.000 en in 1960 is het aantal gestegen tot boven de 16.000. Vlak voor de gemeentelijke herindeling in 1990 staat de teller op ruim 23.000.

De haven blijft een belangrijke factor in de Zijlster economie en is gedurende de twintigste eeuw verschillende malen aanzienlijk uitgebreid. In 1866 wordt de haven bezocht door 1237 schepen met een gezamenlijke inhoud van ruim 100.000 ton. Een halve eeuw later zijn deze bedragen verveelvoudigd. In de tweede helft van de 19e eeuw komt de industrialisatie van Delfzijl langzaam op gang. Een extra stimulans krijgt Delfzijl door de ingebruikneming van het Eemskanaal in 1876 en de aanleg van de spoorlijn Groningen - Delfzijl in 1884.

Een nadeel van de oude haven is dat er geen grote schepen kunnen binnenlopen. De Nederlandse regering besluit om in het noorden van Groningen een geheel nieuwe haven te ontwikkelen. Deze Eemshaven heeft een moeilijke start en wint pas later aan belang. De gemeente Delfzijl is op zijn beurt ook niet stil blijven zitten en geeft het groene licht voor uitbreidingen aan de oostkant van de stad. Hier verrees een geheel nieuw industriegebied. Dit industriegebied wordt aansloten op open water en krijgt een spoorverbinding met het station. Door deze grootschalige bouwactiviteiten verdwijnen enkele karakteristieke dorpen in het Groningerland. De dorpen Heveskes, Oterdum en Weiwerd moeten hiervoor wijken. Onder andere vestigen zich hier fabrieken van Hoogovens Aluminium en AKZO.

Bij de bouw van de NOLS-lijn Zuidbroek - Delfzijl wordt ook al rekening gehouden met een eventuele aftakking van een goederenlijn naar de aan te leggen nieuwe buitenhavens. De zijlijn naar de nieuwe havens zou reeds moeten beginnen ten oosten van het dorp Farmsum nabij de Stinkvaart. In dit gebied zijn na de Tweede Wereldoorlog wel degelijk havens en fabrieksterreinen ontstaan. De NOLS-lijn is dan echter al jaren niet meer in dienst. Vanaf het station legt de NS een nieuwe spoorlijn naar het haventerrein aan.

Bestuur

Delfzijl is een zelfstandige gemeente. In 1990 is de gemeente samengevoegd met de buurgemeenten Bierum en Termunten. In de periode 1906 tot heden heeft Delfzijl de onderstaande burgemeesters gehad.

Voorzieningen

Hotel-café "Noordooster"

Op de hoek van de Stationsweg staat Hotel-café "Noordooster" genoemd naar de Noordoosterlocaalspoorweg naar Zuidbroek. Later wordt het min of meer de wachtkamer voor passagiers van de O.G. tram. De passagiers worden meestal door de conducteur gewaarschuwd, wanneer de stoomtram vertrekt. Het pand wordt in 1912 door de heer J. Poppens voor NLG 18.000,00 gekocht. Het hotel-café is nu hotel "Du Bastion", eigendom van de heer Pels.

Langs het stationsplein herinnert niet veel meer aan vroeger tijden. De oude bebouwing heeft plaats gemaakt voor strakke nieuwbouw en parkeerterreinen. Het enige oude gebouw in de buurt van het station is het voormalige gebouw van Hotel-café Noordooster waar anno 2006 nog steeds een horeca-ondernemer actief is.

Hotel café Noordooster tegenover het station in Delfzijl. Ansichtkaart uitgegeven door Borchert Vos, jaren 20 van de 20e eeuw.

Het voormalige gebouw van Hotel-café "Noordooster" in Delfzijl, waar nog steeds een café gevestigd is. Foto R. van Wissen, 25 september 2006.