Gegevens stopplaats

Exploitatie

Geopend als stopplaats aan de spoorlijn Zuidbroek - Delfzijl. Op 1 juli 1929 uitgebreid met de verbinding vanuit Groningen naar Delfzijl. De verbinding vanuit Zuidbroek sluit op 1 december 1934.

Gebouwen

Schuilplaats

De schuilplaats is aanbesteed met bestek NOLS-32. Na de beëindiging van de dienst Groningen - Delfzijl van de Woldjerspoorlijn is de schuilplaats verwijderd. In het landschap is nog steeds een verhoging te zien, waar ooit het spoor heeft gelegen. Met aanleg van wegen voor de ontsluiting van het industrieterrein in 2008 is de verhoging verloren gegaan. Met het graven van het nieuwe Eemskanaal is een groot deel van het voormalige talud nabij Farmsum weggevaagd.

Schuilplaats zoals die bij de stopplaats Farmsum wordt gebouwd. Tekening R. van Wissen.

Talud van spoorlijn, direct na het kanaal lag de halte Farmsum. R. van Wissen, 25 september 2006.

-

Waterplaats

De waterplaats is aanbesteed met bestek NOLS-32. De waterplaats is inmiddels verwijderd.

Waterplaats (ingang) zoals die bij de stopplaats Farmsum wordt gebouwd. Tekening R. van Wissen.

Brugwachterswoning, Eemskanaal (nummer 16)

Om het Eemskanaal te kruisen bouwt de NOLS een beweegbare draaibrug. Bij deze draaibrug bouwt de NOLS brugwachterswoning nummer 16. De brugwachterswoning is aanbesteed met bestek NOLS-32. De brugwachterswoning staat rechts aan de zuidelijke oprit van de brug. Deze brugwachterswoning wijkt qua vorm af van de overige brugwachterswoningen langs de NOLS-spoorlijnen. Alle overige woningen hebben naast het hoge gedeelte een laag gedeelte aan linker- of rechterkant. Bij brugwachterswoning 16 is deze ruimte niet naast, maar in een kleine uitbouw aan de achterzijde geplaatst. Het schuine dak loopt daarbij niet door naar de uitbouw. Daarnaast staat de brugwachterswoning niet haaks op het spoor maar in lengterichting. De woning is de laatste jaren van haar bestaan volledig wit geschilderd.

In 1942 verdwijnt met de opheffing van de Woldjerspoorlijn de exploitatie van de spoorlijn. De draaibrug zal vanaf dat moment vermoedelijk permanent in de geopende toestand voor het scheepvaartverkeer hebben gestaan. In het vervolg van de Tweede Wereldoorlog wordt de brug vernield.

In 1950 wordt voor de firma N.V. Scheepsbouw- en reperatiebedrijf gebr. Sander een nieuwe haven aan het (oude) Eemskanaal gegraven direct achter de brugwachterswoning. In de daarop volgende jaren wordt de woning nog gebruikt, maar in de jaren 60 is de brugwachterswoning verdwenen. Het talud naar de brug wordt afgegraven en verandert in een weg. Later wordt de plek waar de brugwachterswoning heeft gestaan afgegraven en opgenomen in de haven om ruimte te bieden aan grotere schepen. De firma Sander fuseert met de eveneens in Delfzijl actieve en van oorsprong concurrent de firma Niestern tot een gezamenlijk firma Niestern Sander.

Emplacement

Het emplacement van Farmsum bestaat uit een eenvoudig perron langs het doorgaande spoor. Het perron heeft een lengte van 96 meter.

Brug Afwateringskanaal Duurswold

Vlak na de stopplaats Farmsum steekt de spoorlijn het Afwateringskanaal Duurswold over. Het is een vaste brug zonder beweegbaar deel. De brug bestaat uit 2 overspanningen met in het midden van het water een pijler. De overspanning bedraagt 11 meter.

Na de sluiting van de Woldjerspoorlijn is de brug grotendeels afgebroken. Aan de noordelijk kant staat nog steeds een stenen bruggenhoofd met een gemetselde boog. Van de rest van de brug is niets meer te zien. Het talud aan beide zijden van de brug is niet noemenswaardig afgegraven.

In september 2007 verwijdert de gemeente Delfzijl de restanten van brug. Op dezelfde plek komt een nieuwe brug om de buurten Koveltemp en Oosterveld met elkaar te verbinden. Deze brug wordt aangelegd om de industrieterreinen in deze buurten te revitaliseren. De brug komt in het verlengde van de IJzerenweg. De nieuwe brug is van beton en rust op 2 betonnen pijlers in het afwateringskanaal. De brug is geasfalteerd en voorzien van fietsstroken aan beide kanten van de rijbaan. Op voordracht van de heer L. Peihak uit Farmsum heeft de gemeente besloten om de nieuwe brug de naam N.O.L.S.-brug te geven. In het midden van de brug is een houten naamplaat met gouden letters gemonteerd. Op de naamplaat staat in het kort met data de geschiedenis van de NOLS en Woldjerspoorlijn genoemd;

Restant van de brug over het Afwateringskanaal Duurswold bij Farmsum. Aan de overkant van het water was de stopplaats Farmsum. Links in de verte is het voormalige stationskoffiehuis te zien. Foto R. van Wissen, 25 september 2006.

Naamplaat op de nieuwe NOLS-brug. Foto R. van Wissen, 14 mei 2009.

De NOLS-brug gezien in de richting van IJzerenweg. Foto R. van Wissen, 14 mei 2009.

-

Brug Eemskanaal

Een hooggelegen draaibrug over het Eemskanaal. De draaibrug rust op een pijler in het midden van het kanaal. Om op hoogte te komen zijn aan beide zijden lange taluds nodig. Aan beide zijden zijn aanbruggen aanwezig van respectievelijk 8 en 5 meter voor het wegverkeer langs het kanaal. Ten tijde van de aanleg was de omgeving van de draaibrug nog volledig onbebouwd en voornamelijk in gebruik als landbouwgrond. In later jaren wordt een omleiding van het Eemskanaal gegraven en krijgt dit gedeelte de naam Oude Eemskanaal.

De draaibrug over het Eemskanaal na de aanvaring van 22 januari 1937. Krantenknipsel uit de verzameling van dhr. H. Kars.

Aan de noordelijke zijde van brug zijn nog 2 pijlers overgebleven, waar ooit de aanbrug over het wegverkeer op heeft gelegen. Foto R. van Wissen, 24 april 2010.

De draaibrug wordt op 22 januari 1937 geramd door een schip en raakt behoorlijk ontzet. De draaibrug is dan alleen nog voor de Woldjerspoorlijn in gebruik. Het treinverkeer is meerdere dagen gestremd.

Na het stopzetten van het treinverkeer tussen Weiwerd en Delfzijl in 1942 zijn de bruggen niet direct verwijderd. Tijdens de laatste oorlogsjaren van de Tweede Wereldoorlog wordt de draaibrug in 1944 / 1945 vernield. De beide bruggen over de wegen worden na de oorlog hergebruikt bij het herstel van andere bruggen. De ene aanbrug gaat naar de spoorlijn Groningen - Nieuweschans voor de brug over het Foxholstermeer. De andere aanbrug wordt gebruikt bij het herstel van de NOLS-lijn Zwolle - Ommen voor de brug over de Regge nabij Ommen. De restanten van de middenpijler blijven nog tot begin jaren 50 in het Eemskanaal aanwezig, maar worden dan verwijderd om het scheepvaartverkeer niet te hinderen. Aan de noordelijke zijde bevinden zich tegenwoordig nog 2 restanten pijlers. Aan de zuidelijke zijde van de draaibrug is alles verdwenen en afgegraven en staat op het voormalige talud sinds 1950 een scheepswerf met bijbehorende toegangsweg. Ook de oprit aan de noordelijke zijde is volledig afgegraven en heeft plaats gemaakt voor een veel lager gelegen sportpark.

Personeel

Bij de stopplaats Farmsum is geen personeel aanwezig. In de nabij gelegen brugwachterswoning hebben diverse personen dienst gedaan. Hieronder staat een overzicht van diverse personen en functies zover bij de auteur bekend, gebaseerd op de overzichten uit Het Utrechts Archief en publicaties in kranten en boeken. Het overzicht is niet compleet en zal waar mogelijk worden aangevuld. De personen zijn ingedeeld naar de laatste functie die ze op het station hebben vervuld.

Gegevens plaats

Algemeen

Omstreeks het jaar 1000 wordt voor het eerst gesproken van het dorp Farmsum: Fretmarashem. In het jaar 1228 is er sprake van Fermeshem. Aan het einde van de 14de eeuw wordt de naam als Fyrmesen geschreven en nog later als Fermissum en Farremsem. De rechtspraak, ook de proosdij over het oosten van Fivelingo en de Oldambten, is toen in handen van de Ripperda's, de bewoners van het Huis te Farmsum.

Oorspronkelijk liggen Farmsum en Delfzijl los van elkaar. Door de opkomende industrialisatie ligt het kleine dorp Farmsum letterlijk onder de rook van Delfzijl. In de loop der tijd groeien Farmsum en Delfzijl volledig naar elkaar toe. Farmsum heeft voor een dorp in deze orde van grootte een opvallend grote kerk met een hoge toren. Een ander monument in het dorp is de in 1977 verplaatste korenmolen Aeolus.

Aan het einde van Tweede Wereldoorlog leggen de Duitsers rond de voormalige NOLS-spoorlijn diverse verdedigingswerken. Langs het talud van de spoorlijn verschijnen diverse betonnen bunkers.

Bestuur

In de Franse tijd is Farmsum kortstondig, in 1809, een zelfstandige gemeente geweest.

Voorzieningen

Stationskoffiehuis "Spoorzicht"

Langs de toegangsweg naar de stopplaats staat een stationskoffiehuis. Eind mei 1911 wordt het stationskoffiehuis door de familie K. Ketelaar geopend. Het etablissement krijgt de naam "Spoorzicht". Eind 1914 wordt het etablissement door A. Houwing te koop aangeboden. In het gebouw is tevens een ruimte voor een koemelkerij.

Op 28 november 1917 wordt het stationskoffiehuis door B. Wolf wederom te koop aangeboden.

Het gebouw waarin het stationskoffiehuis was gevestigd, is in 2006 nog aanwezig, maar heeft geen horecafunctie meer.

Advertentie waarin de opening van het stationskoffiehuis te Farmsum wordt aangekondigd. Advertentie gepubliceerd in het Nieuwsblad van het Noorden van 27 mei 1911.

Het voormalige stationskoffiehuis nabij de stopplaats Farmsum. Foto W. Mensinga, 2006.