Gegevens station

Exploitatie

Geopend als station aan de spoorlijn Zwolle - Hardenberg. Op 1 juli 1905 verlengd naar Coevorden en op 1 november 1905 verlengd naar Stadskanaal. Na de sluiting van de spoorlijn Emmen - Gasselternijveen in oktober 1938 loopt de spoorlijn tot Emmen, met uitzondering van een kleine opleving in en na de Tweede Wereldoorlog als het stuk tussen Emmen - Gasselternijveen heropend wordt.

Gebouwen

Stationsgebouw

Stationsgebouw van het type NOLS 2e klasse. Het stationsgebouw is aanbesteed met bestek NOLS-17. In 1906 wordt met vergroting van de goederenloods begonnen en deze werken zijn in 1907 afgerond. Dit gebeurt in 1928 nog een keer. De handelsvereniging van Hardenberg besluit op de jaarvergadering in mei 1915 een poging bij de spoorwegen te doen om het stationsgebouw te voorzien van een wachtkamer 2e klasse. In september 1915 ontvangt de handelsvereniging van de spoorwegen een afwijzend antwoord op het verzoek. Tijdens de aandeelhoudersvergadering van de NOLS in 1916 komt het onderwerp nogmaals aan de orde. Het is er echter niet van gekomen. In 1921 krijgt het station een uitbouw met handelinrichting. In 1933 wordt het station en de bovengelegen woning van de stationschef aangesloten op het waterleidingnet van Hardenberg. In de loop der tijd is een groot deel van het gebouw wit geplamuurd.

Stationsgebouw van Hardenberg gezien vanaf het perron. Voor het stationsgebouw staan diverse personen. Ansichtkaart uitgegeven door wed. F. Goris, Collectie Het Utrechts Archief, Catalogusnummer 162914, jaren 10 van de 20e eeuw.

Stationsgebouw van Hardenberg gezien vanaf de straatzijde. Ansichtkaart, uitgever onbekend.

De goederenloods is inmiddels geheel afgebroken. Het stationsgebouw is in 1986 geheel gerestaureerd.

Het stationsgebouw staat op de gemeentelijke monumentenlijst en moet dus in een zo getrouw mogelijke staat bewaard blijven. Sinds 1990 bevindt zich in de wachtkamer het kunstwerk de L's zitbank van kunstenaar Nan Hoover (1931). Twee zitbanken in de wachtzaal van het stationsgebouw rijzen omhoog zodat de ruimte lijkt open te splijten. Het sculptuur in de vorm van een L heeft op het eerste gezicht een praktische bestemming als zitbank, maar groeit met zijn felle gloed tevens uit tot een luisterrijk en tegelijkertijd eenvoudig symbool van deze plek. In de heldere, strenge koppeling van vorm en functie wordt men onderdeel van deze kunstzinnige reconstructie, die elke wachtende opnieuw confronteert met zijn positie in de ruimte.

Het stationsplein is in het najaar van 2003 opnieuw ingericht. Daarbij is alle beplanting rondom het station verloren gegaan. Noordelijk van het stationsgebouw is een fietsenstalling gekomen. De reconstructie is bedoeld om het stationsplein verkeersveiliger te maken. De totale verbouwing kost totaal 7 ton Euro's.

Stationsgebouw Hardenberg straatzijde. Ansichtkaart uitgegeven door Van Peer's fotodrukking N.V.. Ansichtkaart is afgestempeld in 1960.

Voormalig stationsgebouw van Hardenberg aan het gerenoveerde stationsplein. Foto R. van Wissen, 11 juni 2006.

Begin 2004 sluiten de spoorwegen het loket in het stationsgebouw. Vanaf dat moment kunnen de reizigers alleen nog terecht bij de kaartautomaat bij de opgang naar het perron. Sinds de zomer van 2006 wordt het gebouw gedeeltelijk gebruikt door uitzendbureau "Betere Banen", zie gegevens plaats. Hoewel de wachtkamer aan de buitenkant oogt als zijnde "buiten gebruik", wordt de deur aan de perronzijde iedere ochtend op werkdagen geopend. Vaste reizigers merken dat op maandagmorgen de medewerker met de sleutel later komt. Aan de straatzijde blijft de toegangsdeur permanent gesloten. De wachtkamer ontbeert iedere vorm van luxe: er is geen verlichting, geen verwarming, geen prullenbak, er hangen geen reclameposters of NS-mededelingen aan de kant. En aan de buitenkant is er geen enkele aanduiding dat er sprake is van een wachtruimte. Maar in het plafond zit wel een luidspreker, die de mededelingen weergeeft die ook op het perron te horen zijn. En af en toe wordt de vloer gedweild en worden de ramen gelapt. Toch een teken dat NS de ruimte wel als officiële wachtkamer beschouwt. Ondanks het ontbreken van licht en warmte is het in de oude wachtkamer beter toeven dan op het winderige perron, waar je bij regen net niet droog staat onder de abri's.

In de nacht van maandag 2 op dinsdag 3 mei 2011 is er een kleine brand in de wachtkamer van het stationsgebouw. De brandweer heeft de brand snel onder controle. Het vermoeden bestaat dat de brand is aangestoken.

In 2017 presenteert de gemeente nieuwe plannen om de stationsomgeving flink aan te pakken. Ter hoogte van het perron komt een onderdoorgang voor fietsers en voetgangers. De tunnel krijgt ter hoogte van het perron een opgang naar boven met een trap en lift. Het perron zal ook verbreed worden om meer ruimte te bieden voor de reizigers.

Nevengebouw

Het nevengebouw is aanbesteed met bestek NOLS-17. Het nevengebouw is van het kleine type zonder uitbouw voor treinpersoneel. Het nevengebouw staat aan de zijde Mariënberg naast het stationsgebouw. Tot in de jaren 60 van de 20e eeuw is het nevengebouw aanwezig. Inmiddels is het nevengebouw afgebroken.

Nevengebouw zoals dat bij het station Hardenberg wordt gebouwd. Tekening R. van Wissen.

Nevengebouw van station Hardenberg op het 1e perron. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 5 maart 1961.

-

Bergplaats

Tussen stations- en nevengebouw wordt in de loop der tijd een houten bergplaats bijgebouwd. De bergplaats is inmiddels afgebroken.

Woning ploegbaas

In 1905 wordt op kosten van de Staatsspoorwegen bij de overweg (Parallelweg) aan het eind het emplacement een woning voor de ploegbaas gebouwd. Naast het woongedeelte is er een aangebouwde bergplaats. De woning kost NLG 3.325,00. In Ommen wordt een identieke woning neergezet. In 1934 wordt de woning op het openbare waterleidingnet aangesloten. De woning is geheel wit geplamuurd. Rondom de woning zijn in de loop der tijd diverse nieuwbouwwoning neergezet. De woning is nog steeds aanwezig. Aan de noordkant zit nog steeds een houten bergplaats. Daarachter is een eveneens houten garage voor de stalling van een auto gebouwd.

De houten garage wordt afgebroken. Over de bestaande uitbouw aan de linkerkant komt een 2e uitbouw. Het dak van deze nieuwe uitbouw wordt over het bestaande dak gebouwd. Het dak krijgt nieuwe zwarte dakpannen. Het gehele gebouw wordt strak wit geschilderd inclusief de raamkozijnen.

Voormalige ploegbaaswoning te Hardenberg met aangebouwde bergplaats. Foto R. van Wissen, 27 december 2004.

De voormalige ploegbaaswoning na de uitbreiding aan de linkerkant. Foto R. van Wissen, 29 juni 2013.

Post I

In 1921 komt er bij kilometer 42,6 een wisselpost I voor de bediening van een aantal wissels ter plaatse. In 1971 vervalt deze post I weer.

Emplacement

Bij de bouw heeft Hardenberg het standaard NOLS-emplacement met 2 perrons maar zonder doorgaand kruisspoor. De goederenfaciliteit ligt ten oosten van het stationsgebouw. Met de aanbesteding van bestek SS-1156 in 1908 krijgt Hardenberg een volwaardig kruisspoor.

Hardenberg bezit een veemarkt waar boeren en handelaars vanuit de regio op afkomen. Het aan- en afvoeren van de beesten gebeurt voor een deel per trein. Op de losweg van Hardenberg komen voorzieningen voor dit veetransport. Na ieder transport moeten de goederenwagens schoongemaakt en ontsmet worden. Speciaal voor het gereedschap en de spullen die hiervoor nodig zijn, bouwen de Staatsspoorwegen rond 1913 een bergplaats op het emplacement.

In 1921 breiden de Staatsspoorwegen het emplacement uit. Langs de losweg hebben loodsen gestaan van zakenmensen in Hardenberg. In 1953 wordt het tweede spoor doorgaand hoofdspoor. In 1971 vereenvoudigt de NS het emplacement. Na 1975 zijn de beide perrons die liggen voor het stationsgebouw, vervangen door een eilandperron. Dit eilandperron ligt oostelijk van het stationsgebouw. De overweg om op het eilandperron te komen is beveiligd met spoorbomen. Het perron voor het stationsgebouw is afgebroken.

Het emplacement Hardenberg vanaf het einde van de perrons bij km 42,2, kijkend naar het noordoosten. Links het spoor langs de losweg. Het wissel naar de losweg is vastgelegd met een clausslot. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 27 augustus 1960.

Een goederenwagen met graan wordt op de losweg van station Hardenberg gelost in een kar met 2 paarden.. Collectie Het Geheugen/Koninklijke Bibliotheek foto 300, circa 1932.

In de jaren 80 van de 20e eeuw is er nog maar 1 losspoor over. Dit spoor is in te rijden vanuit de richting Mariënberg. Sporadisch komt er nog een goederenwagen. Ten tijde van de elektrificatiewerkzaamheden midden jaren 80 van de 20e eeuw wordt het losspoor gebruikt om werkmateriaal te parkeren. Aan het eind van de werkzaamheden wordt het spoor verwijderd. Er resten slechts 2 doorgaande sporen voor het reizigersvervoer.

ProRail plaatst in 2017 aftellers langs het perron. Deze aftellers zijn bedoeld om het vertrekproces van de trein te versnellen. De spoorwegovergang hoeft dan minder lang gesloten te zijn voor het wegverkeer.

Beveiliging

Aan de oostkant van het station voor de brug van de J.C. Kellerlaan staat een verhoogd uitrijsein C1-2. Deze verhoging is noodzakelijk om de zichtbaarheid van het sein ten opzichte van de brug te garanderen. Dit sein is bij de modernisering in 1987 komen te vervallen. De lichtseinen staan dichter bij het perron en dus verder van de brug af. Het inrijsein D vanuit Gramsbergen staat in de rijrichting gezien net na de brug en is eveneens moeilijk zichtbaar. Dit is opgelost om voor de brug een herhalingssein met lampen te plaatsen.

Verhoogd uitrijsein C1-2 aan de zijde Gramsbergen. Op de achtergrond de brug van de J.C. Kellerlaan waartegen het sein moet afsteken. Het 2e spoor is al gedeeltelijk aanwezig, maar nog niet in dienst. Foto R. van Wissen, 1985.

-

Personeel

Op het station van Hardenberg hebben een groot aantal mensen gewerkt. Hieronder staat een overzicht van diverse personen en functies zover bij de auteur bekend, gebaseerd op de overzichten uit "Het Utrechts Archief" en publicaties in kranten en boeken. Het overzicht is niet compleet en zal waar mogelijk worden aangevuld. De personen zijn ingedeeld naar de laatste functie die ze op het station Hardenberg hebben vervuld.

Gegevens plaats

Algemeen

De oorsprong van de plaats Hardenberg ligt al in de 13e eeuw. Hardenberg heeft stadsrechten gekregen en vormt een bolwerk tegen de Drenthen. In 1811 ontstaan de gemeenten Ambt- en Stad-Hardenberg. In 1941 worden Ambt- en Stad-Hardenberg samengevoegd tot de gemeente Hardenberg.

Voordat op de spoorlijn van de NOLS de treindienst begint, onderhoudt een marktschuit een wekelijkse dienst op de stad Zwolle. Het station wordt veel gebruikt voor het aanvoeren van vee voor de veemarkt in Hardenberg.

Even voor Hardenberg uit de richting Mariënberg snijdt de spoorlijn door het fabrieksterrein van de kunststoffabriek Wavin een bedrijf uit de Shell groep. Te Hardenberg worden vooral kratten en pvc buizen gemaakt. Hoewel deze fabriek grote hoeveelheden goederen verzendt door het hele land, heeft de fabriek nooit een spooraansluiting gehad. Slechts sporadisch worden er goederen naar het station van Hardenberg gebracht en daar in goederenwagons geladen.

In de beurt van Hardenberg ligt het Ponypark Slagharen, vooral in zomer zijn er veel dagjes mensen die dit attractiepark komen bezoeken. Van het station Hardenberg worden de mensen met bussen naar het Ponypark gereden. Sinds enkele jaren is het Ponypark opgenomen in de het speciale attractieboekje van de NS. Dit betekent, dat er aan het NS-loket op ieder willekeurig station in Nederland een goedkoop trein-toegangsbiljet is te verkrijgen. Dit biljet geeft recht op een retour naar Hardenberg plus busvervoer en de toegang tot het Ponypark. De bezoekers van het attractiepark zijn vaak van jeugdige leeftijd zodat er soms nog wel eens overlast wil ontstaan voor de andere treinreizigers.

Bij het vertrek uit Hardenberg komt het nog wel eens voor dat bezoekers uit het westen in de verkeerde trein stappen, omdat er op het perron geen duidelijke borden staan waar de eindbestemming op vermeld staat. Sinds de modernisering in 1987 staan er richtingsborden op de perrons, zodat bovengenoemd probleem tot het verleden dient te horen!

In mei 2015 maakt de gemeente Hardenberg bekent dat de omgeving van het station aangepast gaat worden. Met het doortrekken van de lijn Mariënberg - Almelo naar Hardenberg wordt het station het middelpunt van het OV in de regio. In de loop van 2015 worden de plannen verder uitgewerkt waarbij de gemeente samenwerkt met andere belanghebbenden zoals de provincie Overijssel, ProRail NS en grondeigenaren. Er wordt gedacht o.a. aan een fiets- en voetgangerstunnel onder het spoor om een snelle en veilige verbinding te creëren. In 2016 moeten de plannen gerealiseerd worden.

Bestuur

Ten tijde van de oprichting van de NOLS is Hardenberg opgedeeld in een gemeente Stad-Hardenberg en Ambt-Hardenberg. Vanaf 1941 vormen beide gemeenten samen de gemeente Hardenberg. Naast de kern Hardenberg maken o.a. de plaatsen en buurtschappen Mariënberg, Bergentheim, Brucht, Baalder en Radewijk deel uit van de gemeente Hardenberg. In 2001 komt ook de plaats Gramsbergen bij de gemeente Hardenberg.

Gemeente Stad-Hardenberg, tot 1941:

Gemeente Ambt-Hardenberg, tot 1941:

Gemeente Hardenberg, vanaf 1941:

Voorzieningen

Hotel café restaurant 'Frijling'

Tegenover het station staat hotel café restaurant 'Frijling'. Graats (Gerhardus) Frijling koopt samen met zijn vrouw Arendje Knol rond 1900 het pand van bakker en winkelier Carel Wynoldus Hombrink. Het pand staat vlak bij de plek waar de NOLS het station van Hardenberg heeft geprojecteerd. Frijling maakt van de winkel een café. De opening van het station stimuleert de omzet van het café.

Station Hardenberg met op de achtergrond Hotel café restaurant 'Frijling'. Ansichtkaart uitgegeven door Roel'f Bosch, fotograaf C. Sanders te Coevorden. Ansichtkaart is afgestempeld in 1942.

Restaurant 'Kota Radja' in het gebouw waar voorheen Hotel 'Frijling' was gevestigd. Naast het restaurant in de voormalige schuur zit snackbar 'Rian'. Foto R. van Wissen, 24 september 2019.

De heer Frijling overlijdt op 16 december 1921 op 47 jarige leeftijd. Zijn weduwe Arendje Knol zet de zaak voort. In 1923 wordt het café door de weduwe grootschalig verbouwd tot café-restaurant. Er komt o.a. een geheel vernieuwde voorgevel en eerste etage waar hotel kamers worden ondergebracht. Bij het café hoort ook een waag waar varkens gewogen kunnen worden. Deze varkens zijn meestal bestemd voor exportslachterij Nijman.

In maart 1943 gaat het eigendom van het hotel over naar H.G. Frijling. De exploitatie komt in handen van W. Akkerman. Na de Tweede Wereldoorlog is het pand in gebruik als Hotel 'Akkerman'. tot begin jaren 80 is in het pand café 'Stroeve' gevestigd. Nadat café 'Stroeve' vertrokken is, staat het pand een tijd leeg en gaat de toestand van het pand hard achteruit.

Op de achterzijde van het restaurant 'Kota Radja' staat nog een steeds een muurschildering van hotel 'Frijling'. Foto R. van Wissen, 24 september 2019.

-

Op 23 juli 1982 opent Chinees restaurant 'Kota Radja' in het pand. Voor de opening hebben de eigenaren het pand grondig opgeknapt. Anno 2019 is het restaurant nog steeds in het pand gevestigd. In de schuur naast het Chinees restaurant komt snackbar 'Rian'. Veel scholieren die met de trein reizen houden hier een stop voor het kopen van een versnapering.

Coffee-Bike

Maandag 13 juni 2020 is er voor iedereen een gratis kopje koffie op het station in Hardenberg. Het college van B en W van de gemeente Hardenberg heeft besloten om een tijdelijke standplaats vergunning te verlenen voor een Coffee-Bike op het NS Station van Hardenberg. De vergunning is voor de duur van één jaar. De afhandeling van dit verzoek heeft door de Corona-uitbraak enige vertraging opgelopen. Nu de maatregelen zijn versoepeld kan er medewerking worden verleend. Het gaat om een standplaats voor een koffiekraam. De Coffee-bike is er elke maandag, dinsdag, woensdag en donderdagochtend tussen 06.30 en 10.00 uur.

Uitzendbureau 'Betere Banen'

Sinds begin juli 2006 is in het stationsgebouw van Hardenberg uitzendbureau 'Betere Banen' gevestigd. "Betere Banen" is een keten van uitzendbureaus die werken op basis van franchisenemers. De vestiging in Hardenberg is in handen van Guus de Smet. De vestiging in Hardenberg is bij de opening in 2006 de 9e vestiging van de keten. Anno 2009 heeft 'Betere Banen' 27 vestigingen in het noorden en westen van het land.

In 2020 staan de bovenverdiepingen van het stationsgebouw te huur. Het stationsgebouw is eigendom van NS-Stations in Utrecht. Op de 1e verdieping is circa 80 m² beschikbaar op de 2e verdieping ca. 109 m². De ruimtes zijn geschikt voor een kantoor- of praktijkruimte.

Ingang van het uitzendbureau in het stationsgebouw van Hardenberg. Foto R. van Wissen, 21 augustus 2009.

-