Gegevens station

Exploitatie

Geopend als station aan de spoorlijn Mariënberg - Almelo.

Gebouwen

Stationsgebouw

Het stationsgebouw is van het type NOLS 2e klasse. Het stationsgebouw is aanbesteed met bestek NOLS-23. In de begin jaren is het aantal passagiers dat gebruik maakt van de trein in met name de richting Almelo groot. In 1914 besluiten Staatsspoorwegen dan ook de wachtkamer 3e klasse uit te breiden. Aan de noordkant van het stationsgebouw komt een geheel nieuwe wachtkamer. Deze uitbouw met wachtkamer wordt op 16 juni 1914 door de Staatsspoorwegen onder nummer SS-1358 aanbesteed. De wachtkamer is 9 meter lang en 6,5 meter breed. Eveneens in dit bestek is een kleine uitbreiding van de goederenbergplaats opgenomen. F. Soetebier uit Coevorden heeft de laagste aanbieding bij de aanbesteding. Voor NLG 4.164,00 is hij bereid de werkzaamheden te verrichten. Hij krijgt dan ook de opdracht. Negen andere bedrijven hebben een hoger bod gedaan.

In 1920 wordt de woning van de stationschef in het stationsgebouw voorzien van een extra raam en worden zonneblinden geplaatst. Op de zolder van het stationsgebouw wordt nog een zolderkamertje ingericht. In 1934 wordt het station en de woning van de stationschef voorzien van een waterleiding. Hiermee kunnen de welputten nabij het stationsgebouw, die tot die tijd voor de watervoorziening aanwezig waren, vervallen.

Station Vriezenveen met treinstel DE 69. Aan de uitbouw is de overkapping zichtbaar. Onbekende fotograaf, 27 juni 1960.

Stationsgebouw Vriezenveen kort voor de afbraak. Opvallend is dat het tegeltableau met de naam is dicht geplamuurd. Onbekende fotograaf, 3 december 1984.

Voor het begin van de jaren 60 van de 20e eeuw is de gehele uitbouw en de perronzijde van het stationsgebouw wit geplamuurd. Daarna is ook de rest van de straatzijde van het stationsgebouw wit geplamuurd. Enkele houten delen van de goederenloods ontspringen de dans.

Boven de deuren van de uitbouw met wachtkamer wordt een korte overkapping aangebracht om ook buiten droog te kunnen schuilen. In de laatste jaren van het stationsgebouw wordt een fietsenstalling ondergebracht in de aangebouwde wachtkamer 3e klasse.

Net als bij Vroomshoop staat het bedieningstoestel voor de wissels en de seinen buiten op het perron. De laatste jaren staat het onder een geïmproviseerd kunststof afdakje.

In november 1983 deelt de NS de gemeente Vriezenveen mee dat het stationsgebouw binnenkort gesloopt gaat worden als de gemeente geen bestemming voor het stationsgebouw heeft. De weduwe van de laatste stationschef krijgt te verstaan het pand voor 1 september 1984 te verlaten. Op 21 december 1984 begint de sloop. Kort na de feestdagen herinnert niets meer aan het stationsgebouw. De gevelsteen met de naam van het station is al eerder verwijderd. Daarvoor in de plaats hangt een groot blauw bord met de naam Vriezenveen. Ter vervanging van het stationsgebouw komt er een eilandperron met een wachthokje (abri). De opgang van het eilandperron komt aan de zijde van de Hammerweg.

In het kader van de verbetering bestaande uit versnelling en frequentie verhoging van de treindienst op de spoorlijn Mariënberg - Almelo wordt het kruisen van treinen in Vriezenveen opgeheven. Het oostelijke spoor wordt verwijderd en het westelijke spoor wordt het doorgaande spoor langs het perron. In de periode 30 april tot en met 5 juni 2016 worden de werkzaamheden uitgevoerd. Het beveiligde overpad om het eilandperron te bereiken komt daarmee ook te vervallen.

Na het afbreken van het stationsgebouw Vriezenveen blijft een eilandperron met abri over. Rechts voor de bomen stond het stationsgebouw. Foto R. van Wissen, 29 november 1986.

Na het opbreken van 1 van de 2 perronsporen blijft een eenvoudig station langs de vrij baan over. Foto R. van Wissen, 7 juni 2016.

De plek waar ooit het stationsgebouw stond, is anno 2024 een open grasvlakte met nog enkele bomen die ooit naast het stationsgebouw hebben gestaan.

Nevengebouw

Het nevengebouw is aanbesteed met bestek NOLS-23. Het nevengebouw staat noordelijk van het stationsgebouw. Het nevengebouw staat er in 1960 nog. In de jaren daarna is het nevengebouw afgebroken.

Nevengebouw zoals dat bij het station Vriezenveen wordt gebouwd. Tekening R. van Wissen.

Stationsgebouw van Vriezenveen. De wachtkamer is wit geplamuurd. Rechts staat het nevengebouw. Achter de bomen links is de goederenloods zichtbaar. Ansichtkaart uitgegeven door D. Boswinkel te Vriezenveen. Ansichtkaart is afgestempeld in 1962.

-

Bergplaats voor ploeggereedschap

In 1906 wordt een bergplaats voor ploeggereedschap tussen het stationsgebouw en nevengebouw geplaatst. Deze bergplaats is inmiddels afgebroken.

Goederenloods

Al direct bij de opening in 1906 blijkt de accommodatie voor het goederenvervoer in Vriezenveen te klein. Op kosten van de NOLS wordt er al op 14 december 1906 een bestek aanbesteed voor de bouw van een vrijstaande goederenloods. Dit bestek krijgt het NOLS nummer 40 mee. Als resultaat van deze aanbesteding mag E.A. Jansen te Vriezenveen voor NLG 11.900,00 met bouw van de goederenloods beginnen. Hij blijft daarmee NLG 200,00 onder de raming van de NOLS. De goederenloods heeft grote gelijkenis met de goederenloods van Veendam. Zowel aan de spoor als straat kant steekt het schuine dak over zodat de goederen droog overgeladen kunnen worden. Aan de noordzijde is een lager kantoorgedeelte. De goederenloods komt in 1907 gereed. De goederenloods is in 1976 afgebroken.

Het emplacement Vriezenveen met stukgoedtrein 4576 (Emmen - Almelo) met vier stortwagens (van Emmen en Coevorden naar Almelo), getrokken door de locomotief NS 2461 bij km 12,6. Rechts ligt de spooraansluiting naar de CLV (Coöperatie Landbouwhandelsvereniging 'Vriezenveen') met enkele gesloten goederenwagens. De blikrichting is oost. In het midden van de foto staat de goederenloods. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 23 april 1960.

-

Ploegbergplaats

In eerste instantie staat langs het emplacement een houten ploegbergplaats. In 1958 bouwt de NS ten zuiden van de goederenloods een stenen ploegbergplaats. De ploegbergplaats is inmiddels afgebroken.

Emplacement

Bij de opening van het baanvak Mariënberg - Almelo heeft Vriezenveen het standaard NOLS-emplacement met 2 perrons, maar zonder doorgaand kruisspoor. De goederenfaciliteit ligt ten zuiden van het stationsgebouw. De los- en laadweg heeft een lengte van 100 meter. De trein richting Mariënberg moet na het kruisen van een tegentrein achteruit rijden om zijn weg over het hoofdspoor te kunnen voortzetten. In 1909 komt er een volwaardig kruisspoor.

Aan de noordzijde van het emplacement ligt de aansluiting van het havenspoor. Er liggen 2 wissels om op het parallellopende havenspoor te komen. Aan de zijde van het stationsgebouw loopt dit spoor met een korte boog met een radius van 200 meter vlak bij het nevengebouw dood. Het havenspoor loopt een stukje parallel met het hoofdspoor richting Mariënberg en buigt ter hoogte van de fabriek Jansen & Tilanus af richting het kanaal.

In totaal bezit het emplacement 5 halve wissels. Op de tekeningen bij het bestek staan als optie aan de zuidzijde van het emplacement vlak voor het einde van het doodlopende spoor nog 2 wissels. Via deze wissels kan direct vanuit Almelo het goederenspoor worden bereikt. Tevens biedt de mogelijkheid om met een locomotief om te lopen. Deze wissels zijn echter niet aangelegd, omdat er voor Vriezenveen maar 5 stuks halve wissels zijn besteld.

Vanaf de opening van de spoorlijn is de overweg in de kunstweg van Almelo via Vriezenveen naar den Ham (Hammerweg) voorzien van mechanische afsluitingen (trekwipsluitbomen). Op het perron links voor het hoofdgebouw staat de draaipost waarmee de stationschef de afsluitingen kan bedienen. De trekdraad loopt onder de beide perrons door naar het westen. Vandaar gaat het parallel aan het spoor naar de overweg. In 1928 plaatst de NS bij deze overweg stoplantaarns om het aankomend verkeer te waarschuwen. De kosten hiervan bedragen NLG 1.040,52.

In de jaren 80 van de 20e eeuw wordt een eilandperron aangelegd met aan beide kanten een spoor. Ten noorden en zuiden van het eilandperron blijft een wissel over. Alle andere wissels zijn verwijderd.

Na de modernisering in 2016 blijft een doorgaand spoor langs een perron over. De beide overgebleven wissels worden verwijderd.

Van het oorspronkelijke emplacement zijn alleen de sporen naar het eilandperron nog overgebleven. Connexxion treinstellen DH1 nummer 3102 en 3101 vertrekken vanuit Vriezenveen in de richting Almelo. Foto R. van Wissen, 12 mei 2003.

-

Beveiliging

Op het perron staat een Alkmaarse handelinrichting voor het bedienen van de seinen en wissels. De mechanische bediening vervalt op 5 september 1984 als de bediening van de spoorlijn Mariënberg - Almelo wordt geïntegreerd in de centrale bedieningspost Hengelo.

Spoorweghaven

Even ten noorden van het emplacement van Vriezenveen bouwt de NOLS een spoorweghaven. De spoorweghaven is in feite niets meer dan een verbreding van het Overijssels Kanaal. Aan de andere kant van het kanaal ligt de fabriek van Jansen & Tilanus. In totaal wordt het kanaal over een lengte 180 meter verbreed voor de aanleg van de spoorweghaven. De spoorweghaven is met een afgaandspoor vanaf het emplacement van Vriezenveen te bereiken. Het jaagpad langs het kanaal wordt om het havenspoor heen gelegd. Goederenwagons kunnen daardoor zonder dat er mensen tussendoor lopen geladen en gelost worden vanuit de schepen. Aan de zuidzijde kruist het jaagpad met een onbewaakte overweg het spoor naar de haven. De Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten geeft op 4 februari 1914 toestemming tot aanschaf van 2 percelen grond voor de uitbreiding van de haven. Het betreft hier een perceel van 8,92 are en een van 1,18 are. Beide percelen zijn eigendom van Johannes La Roy en gelegen in de gemeente Vriezenveen. Gedurende enige tijd heeft er parallel aan het 1e havenspoor nog een 2e spoor gelegen. Na de opbraak van het spoor wordt ook de verbreding van het kanaal rond 1976 grotendeels gedempt.

De spooraansluiting naar de haven ten noorden van Vriezenveen bij km 12,2. De blikrichting is zuid (richting Almelo). Op het spoor naar de haven is een stopontspoorblok aangebracht, dat moet verhinderen dat op drift geraakte goederenwagens op het hoofdspoor terechtkomen. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 23 april 1960.

Locatie van de vroegere spoorweghaven aan het Overijssels kanaal. Foto R. van Wissen, 30 september 2006.

Brug Lateraalkanaal

Even na Vriezenveen wordt rond 1973 een nieuw kanaal gegraven. Dit zogenaamde Lateraalkanaal dient om de wateroverlast van de landerijen langs het kanaal te beperken. Het kanaal wordt aangelegd onder auspiciën van het Waterschap Regge en Dinkel. Om dit kanaal te kruisen wordt door de NS een brug gebouwd. In 1979 vernieuwt de NS de oorspronkelijke brug voor NLG 620.000,00.

Vaste brug over het Lateraalkanaal te Vriezenveen. Foto R. van Wissen, 30 juni 2007.

-

Personeel

Op het station van Vriezenveen hebben meerdere mensen gewerkt. Hieronder staat een overzicht van diverse personen en functies zover bij de auteur bekend, gebaseerd op de overzichten uit "Het Utrechts Archief" en publicaties in kranten en boeken. Het overzicht is niet compleet en zal waar mogelijk worden aangevuld. De personen zijn ingedeeld naar de laatste functie die ze op het station Vriezenveen hebben vervuld.

Gegevens plaats

Algemeen

De inwoners van Vriezenveen hebben in het verleden veel handel gedreven met Rusland. Op 16 mei 1905 brandt een groot deel van het dorp Vriezenveen af. En derde van de 5000 bewoners wordt dakloos. Door de rieten daken van de meeste boerderijen kan het vuur, aangewakkerd door de wind, zich snel verspreiden. De inwoners wier huizen bespaard blijven, zetten zich in om de daklozen te helpen. Koningin Wilhelmina bezoekt enkele dagen na de brand de getroffen plaats. Zij komt daartoe met de auto uit Almelo en maakt een rondrit tussen de geblakerde restanten. Met vereende kracht is het dorp in de jaren daarna weer opgebouwd.

Bij de bouw van de lijn Mariënberg - Almelo is een stuk bij Vriezenveen eerst overgeslagen omdat de eigenaar de grond niet voor de geboden prijs wilde afstaan. Het perceel is later gerechtelijk onteigend. Daarna kan de aanleg van de spoorlijn worden afgemaakt.

Rond 1900 zijn de percelen van de boeren rond Vriezenveen zeer langgerekt. De lengte kan wel enkele kilometers bedragen. De breedte van het perceel daarentegen is vaak niet meer dan enkele tientallen meters. Tussen de percelen lopen sloten of staan heggen en bomen. Voor de Tweede Wereldoorlog wordt al nagedacht over een efficiëntere indeling van de percelen. Na de Tweede Wereldoorlog komt dit proces in een versnelling. De smalle percelen lenen zich niet voor grootschalige landbouw, die nodig is om voldoende voedsel te produceren. In 1954 is er een akkoord en kan de ruilverkaveling beginnen. In de 10 jaren die volgen zal het landschap rondom Vriezenveen drastisch veranderen. Sloten worden gedempt en bomen en struiken verwijderd. Wat overblijft zijn grote rechthoekige percelen die efficiënt met moderne landbouwwerktuigen te bewerken zijn. Diverse boeren bouwen een nieuwe boerderij nabij hun nieuwe percelen. Het dorp heeft door de ruilverkaveling echter wel veel aan karakter verloren.

Bestuur

Vriezenveen is een zelfstandige gemeente. Sinds 1 januari 2001 zijn gemeenten Den Ham en Vriezenveen samengevoegd onder de naam Vriezenveen. Vanaf 1 juni 2002 krijgt deze gemeente de naam 'Twenterand'. De hoofdzetel van de gemeente Twenterand staat in Vriezenveen. In de periode 1880 tot heden heeft Vriezenveen en later Twenterand de onderstaande burgemeesters gehad;

Voorzieningen

Postkantoor

In de Tweede Wereldoorlog is het postkantoor van Vriezenveen tijdelijk gehuisvest in de wachtkamer 3e klasse van het stationsgebouw.

Hotel 'Zandwijk', voorheen Hotel 'Schuurman'

Aan de overzijde van Overijssels kanaal bouwt J.C. Schuurman een hotel. Het hotel ligt vlakbij het station en bij de entree van de kern van Vriezenveen. Tot 1907 wordt het hotel aangedaan door de dagelijkse omnibusdienst van J.H. van Buuren. Na de komst van de trein in 1906 in Vriezenveen stopt Van Buuren in 1907 zijn omnibusdienst. Meidert Zandwijk neemt het hotel over. 100 jaar later staan de nazaten van Meidert Zandwijk nog steeds aan het roer van Hotel 'Zandwijk'.

Hotel 'Zandwijk' aan het Overijssels kanaal. Foto R. van Wissen, 30 september 2006.

-