Halte Zuidbarge, voorheen Zuid Barge

Gewijzigd: j:31-08-2023

Inhoud:	Links:
Gegevens halte Exploitatie Gebouwen Emplacement Spoorweghaven Brug Oranjekanaal Personeel Gegevens plaats	Voormalige exploitanten: Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (MESS) Nederlandse Spoorwegen, voorheen Nederlandsche Spoorwegen (NS) Fabrieksaansluiting: Bedrijven aan spoorweghaven

Gegevens halte

Afkorting:	Zbg
Positie:	km 71,773, rechterzijde
Adres:	Halteweg 21

Oorspronkelijk is de naam van de halte Zuid Barge. De huidige benaming van het gebied is Zuidbarge.

Exploitatie

Geopend als halte aan de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal. Na de sluiting Emmen - Gasselternijveen in oktober 1938 loopt de spoorlijn tot Emmen, met uitzondering van een kleine opleving in en na de Tweede Wereldoorlog.

	Geopend:	Gesloten:
Personenvervoer:	1 november 1905 10 juni 1940	2 oktober 1938 6 oktober 1941
Goederenvervoer:	1 november 1905	29 september 1969

Vanaf 6 oktober 1935 wordt het vervoer van stukgoederen uitgevoerd door de ATO-vrachtautodienst. Halen en brengen van stukgoederen kan bij de halte. Voor wagenladingen blijft de halte geopend.

Gebouwen

Haltegebouw

Het haltegebouw is aanbesteed met bestek NOLS-21.

Op 10 april 1945 zijn er gevechten tussen Duitse troepen en geallieerde Poolse troepen in de buurt van de halte Zuidbarge. De Duitsers hebben zich bij de brug aan de oostzijde van het kanaal ingegraven. De Duitsers vluchten door het kantoor en wachtkamer van de halte naar een naast gelegen boerderij. Reden voor het Poolse tankregiment om beide gebouwen met fosforgranaten te beschieten. Het haltegebouw, de boerderij en een schuur gaan in rook op. De bewoners en 2 evacués kunnen via het kelderraam vluchten.

Brug, retirade en haltegebouw Zuidbarge in de meidagen van 1940. Foto Gemeentearchief Emmen, mei 1940.

-

Privaatgebouw

Het privaatgebouw is aanbesteed met bestek NOLS-21. Het privaatgebouw staat aan de westelijke kant richting Coevorden naast het haltegebouw. In 1940 is het nog aanwezig. Inmiddels is het privaatgebouw afgebroken. Op de foto van het haltegebouw is het privaatgebouw zichtbaar achter de paal rechts.

Tekening van het privaatgebouw zoals dat bij de halte Zuidbarge heeft gestaan. Tekening R. van Wissen.

Wachthuisje

Bij de brug over het Oranjekanaal staat een wachthuisje. In de dagen voor de Tweede Wereldoorlog bemannen soldaten het wachthuisje om de brug te bewaken. Op de foto van het haltegebouw is het wachthuisje ook zichtbaar.

Brugwachterswoning Oranjekanaal

Om de draaibrug over het Oranjekanaal te bedienen bouwt de NS na de Tweede Wereldoorlog aan de oostelijke kant van de brug een brugwachterswoning. De laatste actieve brugwachter is vermoedelijk de heer Tibbe geweest. Restanten van de woning zijn nog steeds aanwezig en maken deel uit van de schuur die behoort bij een naastgelegen woning.

De voormalige brugwachterswoning maakt nu deel uit van een vrijstaande woning. Foto P. Collet, 1 oktober 2006.

-

Emplacement

Zuidbarge 01 Zuidbarge 02 Zuidbarge 03 Zuidbarge 04

Vanaf het emplacement takt een havenspoor af richting Oranjekanaal. Dit spoor loopt in een boog over het voorplein van de halte. Bij het bereiken van het Oranjekanaal splitst het spoor zich in 2 evenwijdige sporen langs het water. In 1908 vergroten de Staatsspoorwegen de spoorweghaven en worden de sporen uitgebreid.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog wordt het emplacement vereenvoudigd en vervalt de omloop mogelijkheid van het goederenspoor naast het perron.

Met de aansluiting van de nieuwe brug in 1963 wordt het emplacement aangepast. Het nieuwe doorgaande spoor komt noordelijke van het emplacement te liggen en sluit ten oosten van het emplacement aan op het bestaande spoor. Het voormalige doorgaande langs het perron loopt nu dood. Na het beëindigen van het goederenverkeer in 1969 breekt de NS het emplacement enige tijd later op.

De losweg van Zuidbarge, met op de voorgrond het oude hoofdspoor naar de draaibrug over het Oranjekanaal en het bestaande wissel naar het losspoor. Rechts op het nieuwe hoofdspoor over de vaste brug rijdt treinstel NS 121 (plan U) als trein 3019 (Zwolle - Emmen) bij km 72,0. De blikrichting is zuid. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 1963.

-

Spoorweghaven

Met de doortrekking van het Oranjekanaal naar Zuidbarge beschikt Zuidoost-Drenthe over een scheepvaartverbinding met de rest van het land. De doortrekking van dit deel van het Oranjekanaal komt echter te laat om nog voor grote bloei te zorgen in de handelsbetrekkingen. De overige vervoermiddelen hebben de boot al voor een deel verdreven. Toch vindt er nog geregeld scheepvaartverkeer op het kanaal plaatst. Om de overslag van boot op trein en anders om mogelijk te maken, besluit de NOLS om de halte Zuidbarge te voorzien van een spoorweghaven. Vanaf het emplacement takt een havenspoor af richting Oranjekanaal. Dit spoor loopt in een boog over het voorplein van de halte. Een wissel zorgt voor de aansluiting van de twee havensporen. De havensporen liggen evenwijdig aan het Oranjekanaal. Ter hoogte van de sporen is het Oranjekanaal verbreed om er voor te zorgen dat lossende en ladende schepen de doorgang niet blokkeren. In de jaren twintig zijn er plannen om het emplacement grondig te verbouwen en te vergroten. In het Staatsblad nummer 105 uitgegeven op 17 mei 1926 verschijnt de wet van 29 april 1926 betreffende de uitbreiding van het emplacement van Zuidbarge. In de Nederlandse Staatscourant nummer 238 van 8 december 1926 wordt bekend gemaakt, dat 5 percelen onteigend worden voor de uitbreiding. Het betreft hier 2 percelen van de Maatschappij van het Drentsche Veen en Middenkanaal van respectievelijk 6,83 en 23,73 are. De andere 3 percelen zijn eigendom van de Markgenoten Noord- en Zuidbarge. De percelen zijn respectievelijk 0,72, 0,51 en 3,90 are groot.

De sporen langs de oever van het Oranjekanaal bij Zuidbarge, kijkend naar het noordwesten. In de verte de draaibrug over het kanaal in de lijn Zwolle - Emmen bij km 71,7 Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 5 mart 1961.

Restant van het Oranjekanaal waar vroeger aan de linkerkant de spoorweghaven begon. Achter de begroeiing rechtdoor ligt de Rondweg. Achter de rondweg gaat het kanaal verder. Foto genomen ter hoogte van de spoorbrug over het Oranjekanaal. Foto R. van Wissen, 28 mei 2005.

Met de bouw van de Rondweg in Emmen is het Oranjekanaal ter plekke van de haven gedempt. Net even na de brug houdt het op en begint het talud van de Rondweg. Achter te Rondweg in de richting van de dorpskern is nog een gedeelte van de voormalige haven aanwezig.

Brug Oranjekanaal

Even voor Zuidbarge in de richting Coevorden wordt het Oranjekanaal met een draaibrug overbrugd. Op een woensdag in mei 1904 hijst de aannemer de 40.000 kg wegende brug op de middenpijler.

Brug over het Oranjekanaal met ploeg wegwerkers gezien in de richting Nieuw-Amsterdam. Links voor de brug zijn de bedieningshandels zichtbaar. Op de achtergrond het sein vanuit Nieuw-Amsterdam dat aangeeft dat de brug veilig bereden kan worden. Foto H. Sijbom, begin jaren 60 van de 20e eeuw.

Rechts de draaibrug over het Oranjekanaal bij Zuidbarge (km 71,7) kijkend richting Emmen, met de overweg in de Laadweg en de brugpost. In de verte het afstandssein voor de brug. Links wordt een vaste brug gebouwd ter vervanging van de spoordraaibrug. Collectie NVBS-Railverzamelingen, Foto R. Ankersmit, 7 januari 1962.

Net als bij alle andere bruggen langs het NOLS-traject hoort bij de standaard uitrusting een boot. Hiermee kan de spoorbrug van alle kanten geïnspecteerd worden. In de zomermaanden maken de kinderen van de haltechef graag gebruik van de boot.

Tijdens oorlogshandelingen in mei 1940 raakt de brug ontzet. De schade kan in korte tijd met spoed weer hersteld worden. Op maandag 3 juni 1940 rijdt de eerste trein als test weer over de brug. De volgende dag start een reguliere dienst van 3 treinen per dag. De dienstregeling van 10 juni 1940 vermeldt de herstelde geregelde dienst tussen Zwolle en Emmen.

De brug is in 1962/1963 vervangen door een hoger gelegen vaste brug. Deze brug ligt noordelijk naast de oorspronkelijk brug. Om het spoor aan te kunnen sluiten is het tracé enigszins aangepast.

Sinds de bouw van de nabij gelegen wijk Bargeres ligt onder en naast de brug over het Oranjekanaal een fiets- en voetgangersbrug.

Brug over het Oranjekanaal. Foto R. van Wissen, 1987.

-

Personeel

Op de halte Zuidbarge hebben meerdere mensen gewerkt. Hieronder staat een overzicht van diverse personen en functies zover bij de auteur bekend, gebaseerd op de overzichten uit "Het Utrechts Archief" en publicaties in kranten en boeken. Het overzicht is niet compleet en zal waar mogelijk worden aangevuld. De personen zijn ingedeeld naar de laatste functie die ze op de halte Zuidbarge hebben vervuld.

Functie:	Van:	Tot:	Naam:	Opmerking:
Eerste Haltechef	17-05-1914	30-11-1921	H. Santing (Hendrik)	Voorheen Haltechef te Junne. Komt als Eerste haltechef naar Zuidbarge. Vertrekt naar Winsum.
Haltechef	03-12-1921	28-12-1926	A.J. Peters	Afkomstig uit Rotterdam. Vertrekt als Haltechef naar Brummen.
Haltechef	04-01-1927	31-12-1932	B. Horsting (Bernard)	Afkomstig uit Hindelopen. Vertrekt als Haltechef naar Loppersum.
Haltechef	01-01-1933	10-04-1945	Kieft	Laatste Haltechef
Arbeider - telegrafist	23-07-1909	28-11-1914	F.E. Hellebrekers (Frits Egidius)	Eerst betrekking bij de spoorwegen als Hulparbeider. Op 1 juni 1913 promotie tot Arbeider - telegrafist. Vertrekt naar Maastricht.
Arbeider - telegrafist	13-12-1914	25-05-1925	L. Themmen (Lammert)	Afkomstig van de Inspectie Zwolle. Vertrekt naar Groningen.
Arbeider - telegrafist	06-09-1917	16-02-1918	D. Postma (Daniel)	Voorheen Arbeider te Scheemda. Komst als Arbeider - telegrafist naar Zuidbarge. Eervol op eigen verzoek ontslagen van de dienst.
Arbeider - telegrafist	24-02-1918	26-07-1919	G.J. Ekkel (Gerrit Jan)	Voorheen Arbeider - rangeerder te Buinen. Komst als Arbeider - telegrafist naar Zuidbarge. Vertrekt naar Emmen.
Arbeider - telegrafist	06-04-1919	05-04-1919	A. Bultema (Anko)	Afkomstig uit Emmen. Vertrekt naar Zwartsluis.
Arbeider - telegrafist	17-03-1935	29-05-1937	H. Hageman (Hendrik)	Afkomstig uit Ulsda. Vertrekt naar Emmen.
Brugwachter (Oranjekanaal)	01-05-1905	30-04-1914	C. Hellebrekers (Carel)	Voorheen Brugwachter van de Maasbrug bij Maastricht. Vertrekt naar Maastricht als schrijver met invalide pensioen.
Brugwachter 3e klasse (Oranjekanaal)	28-07-1918	12-07-1924	B. Lubbers (Berend)	Voorheen Wegwerker op het traject Mariënberg - Emmen. Aangesteld als Brugwachter. Op 1 april 1919 promotie tot Brugwachter 3e klasse. Vertrekt naar een brug in de lijn Leeuwarden - Harlingen.
Brugwachter (Oranjekanaal)	1950	1955	A. van Seijen	Voorheen Rangeerder in Emmen.
Brugwachter (Oranjekanaal)	?	1963	Tibbe	-

Gegevens plaats

Algemeen

Zoals de naam al doet vermoeden bestaan er ook nog andere plaatsen met de naam Barge. Zo ligt ten noorden van Zuidbarge de plaats Noordbarge. De plaats Zuidbarge is een agrarische plaats. De bewoners leven van de landbouw. Rond de spoorweghaven zijn in het verleden meerdere bedrijven gevestigd geweest. Er staan vele oude boerderijen. In de loop der tijd is de plaats steeds meer opgeslokt door de plaats Emmen. Vandaag de dag is Zuidbarge een wijk aan de oostzijde van de plaats Emmen. De oude dorpskern is nog duidelijk aanwezig. Aangrenzend aan Zuidbarge is de wijk Rietlanden gebouwd.

Sinds de aanleg van de Rondweg in Emmen is Zuidbarge gescheiden met het gedeelte waar ooit de halte gelegen heeft. De weg naar de halte is nu een zijstraatje van het fietspad langs de Rondweg.

Bestuur

Zuidbarge maakt onderdeel uit van de gemeente Emmen. Zie voor meer informatie station Emmen.

Voorzieningen

Nabij de halte zijn meerdere cafés gevestigd. Al deze cafes zijn nevenactiviteiten van mensen die daar wonen. Het dichtst bij de halte is café Braam gelegen. Het pand waar dit café ooit was gevestigd, is nog steeds aanwezig aan de Halteweg. Daarnaast zijn aan de spoorweghaven ook nog de cafés Stulen en De Lange gevestigd.